«Ὁ γεγενημένος ἐκ τοῦ Θεοῦ» ἄνθρωπος, ἀγωνίζεται γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς του καί τήν ἁγιότητα. Ἐπιθυμεῖ νά καταστεῖ οὐρανοπολίτης. Αὐτό ἐπιτυγχάνεται συνεργίᾳ τῆς θείας χάριτος καί τοῦ προσωπικοῦ ἀγῶνα ἑνός ἑκάστου. Ἐντός τῆς κιβωτοῦ τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχει ἄπλετος χῶρος σωτηρίας μέ μία μόνο προϋπόθεση. Τήν μετάνοια!
Πρός τοῦτο ἀνοίγει τίς πύλες της ἡ Ἐκκλησία ἐντός ὁλίγων ἡμερῶν διά τῆς περιόδου τοῦ Τριωδίου, ἀφ’ ἑνός μέν γιά νά ἐννοήσουμε, διά τῆς λειτουργικῆς καί ἀσματικῆς ἀκολουθίας τήν ταπείνωση, τό μεγαλεῖο τῆς συγγνώμης, τήν ὑπόμνηση τῆς μελλούσης κρίσεως, πώς ὁ βίος μας πρέπει νά εἶναι ἐνάρετος καί ἐλεήμων, νά ἐννοήσουμε τήν σημασία τῆς νηστείας, τήν ἀξία τῆς προσευχῆς καί τῆς περισυλλογῆς, ἀφ’ ἑτέρου δέ νά ἐνδυναμώθουμε καί νά «τρέξωμεν» τόν προκείμενο ἀγῶνα προς τόν τελειωτή Ἰησοῦ καί τήν Δόξα τῆς Ἀναστάσεώς Του.
Μετάνοια σημαίνει ἐπάνοδος τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν παρά φύσιν ζωή, δηλαδή τήν ζωή τῆς ἁμαρτίας, στήν κατά φύσιν, δηλαδή αὐτήν τῆς πλήρους ἐναρμονίσεώς μας μέ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Ἀποτελεῖ «ἀνάκληση βαπτίσματος» κατά τόν Ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος. Ὁ δρόμος πρός αὐτήν δέν εἶναι ὁδός τῶν Βαΐων καί τῶν κλάδων ἐλαίας, ἀλλά δρόμος ἀκανθώδης, δρόμος τοῦ λιθοστρώτου Γαβαθᾶ, δρόμος σταυρώσεως ἀλλά μέ τήν χαρά τοῦ φωτός τῆς Ἀναστάσεως.
Ἡ ἀντιπαραβολή τῆς θείας ἀγαθωσύνης καί τῆς ἀνθρώπινης ἁμαρτωλότητας προκαλεῖ συντριβή καί τήν ἀρχή τῆς μετανοίας καί ἑλκύει τήν Θείαν Χάριν διά τῆς θερμουργοῦ προσευχῆς. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας (Ἰωάννης Χρυσόστομος, Γρηγόριος Παλαμᾶς, Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, Ἰσαάκ ὁ Σῦρος, Γρηγόριος Νύσσης, Μ. Βασίλειος, Συμεών Θεσσαλονίκης, Ὠριγένης, Κυπριανός, Κύριλλος Ἱεροσολύμων, Εὐσέβιος Καισαρείας, Φιρμιλιανός, Νικόλαος Καβάσιλας κ.ἄ) μιλοῦν γιά τήν οὐράνιο χαρά τῆς μετανοίας. Ὅταν σῴζεται ὁ ἁμαρτωλός ἔχομε καταιγισμό τῆς θείας χάριτος καί τό δῶρο τῆς μετανοίας εἶναι ἀνώτερο τῆς θέας τῶν ἀγγέλων καί τῶν Ἁγίων. Ὁ νεκρωθείς ἄνθρωπος τῆς ἁμαρτίας ἀναγεννᾶται διά τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἐξομολογήσεως.
Οἱ ὀφθαλμοί τῆς ψυχῆς του διακρίνουν τόν Θεό καί βιώνει τήν ἐλπίδα τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ἡ ἀνακαινιστική δύναμη τῆς μετανοίας ἐγείρει τόν ἐσωτερικό κόσμο τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί ἐγχύει βάλσαμο στήν ἐσκοτισμένη ψυχή του. «Ἐκακώθημεν διά τῆς ἁμαρτίας, ἰαθῶμεν διά τῆς μετανοίας» (Μ. Βασίλειος). Κάθε μετανοῶν ἁμαρτωλός ζεῖ τά ἐσωτερικά του θεοφάνεια, γαληνεύει ἡ συνείδησή του καί ἀπολαμβάνει τό θεῖο ἔλεος. Ὡς κάθαρση τῆς ψυχῆς ἐννοεῖται ἡ κάθαρση τοῦ νοῦ καί τῆς διανοίας, τῆς καρδίας καί τῆς συνειδήσεως τοῦ πιστοῦ.
Ἡ μετάνοια εἶναι ἡ κλείς τοῦ Μυστηρίου τῆς θείας εὐχαριστίας, γιά νά γευθεῖ ὁ ἰαθείς ἁμαρτωλός Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, τόν ἴδιο δηλαδή τόν Θεό, μέ τήν προσμονή καί τήν ἐλπίδα νά βιώσει τήν ἐσχατολογική δόξα τῆς Βασιλείας Του. «Ἡ μετάνοια εἶναι μυστήριο εἰρήνευσης καί ἀγάπης, ἀνάκλαση τῆς ἀνθρώπινης ἀναγνώρισης τῆς ἐνοχῆς. Ἐάν ἀντιληφθεῖ ὁ ἄνθρωπος ὅτι ὁλόκληρη τήν ζωή του ἀξίζει νά τήν προσφέρει στό Θεό, ἤδη βρῆκε τήν ὁδό τῆς μετάνοιας καί ἔχει τήν δύναμη τῆς ἀναγέννησης» (π. Ἀλέξανδρος Σμέμαν).
*Ο Αρχιμανδρίτης Κωνσταντίνος Χαραλαμπόπουλος είναι πρωτοσύγκελλος της ιεράς μητροπόλεως Κηφισίας, Αμαρουσίου, Ωρωπού και Μαραθώνος.