«Εὐαγγελίζου γῆ χαράν μεγάλην·»
Δι᾿ αὐτῶν τῶν λόγων χαιρετίζει ὁ Ὑμνῳδός τῆς Ἐκκλησίας μας αὐτήν τήν μεγάλην ἡμέραν τῆς χριστιανοσύνης. Πράγματι, ὁ Εὐαγγελισμός τῆς ἐλεύσεως τοῦ Θεανθρώπου εἰς τόν κόσμον ὑπῆρξεν τό ὑπεροχώτερον μήνυμα χαρᾶς εἰς μίαν ἀνθρωπότητα ἀμφιταλαντευομένην καί παραπαίουσαν. Ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ κατέρχεται ἐκ τῶν οὐρανῶν, διά νά φέρῃ εἰς τήν ταπεινή κόρη τῆς Ναζαρέτ τό χαρμόσυνο μήνυμα. Τά ἁπαλά κτυπήματα τῶν χρυσῶν πτερύγων του γεμίζουν τήν ἀτμόσφαιρα ἀπό ὑπερκοσμίους σωτηρίους ἤχους, ὁ δέ κρίνος πού παραδίδει εἰς τήν Θεοτόκον καθίσταται σύμβολο σωτηρίας τῆς ἁμαρτωλοῦ ἀνθρωπότητος.
Τήν ἰδίαν ἡμέραν τό ἔνδοξο ἔθνος μας πανηγυρίζει μέ ἱερά συγκίνηση τήν ἀρχήν μίας ἄλλης σωτηρίας, τῆς ἀπολυτρώσεως ἐκ τοῦ φοβεροῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ. Εἴμεθα κληρονόμοι βαρυτάτης ἀλλ᾽ εὐγενεστάτης κληρονομίας καί ὑποχρεωμένοι ἐξ αὐτῆς νά διαφυλλάτομε τήν τιμιωτέρα, ὡραιοτέρα καί γλυκυτέρα πατρίδα τοῦ κόσμου. Εἴμεθα συνεχισταί μιᾶς ἰδιαιτέρας ἱστορίας, ἐξόχως διακεκριμένης, τήν ὁποίαν καθηγίασαν, ἐδόξασαν, ἐδίδαξαν διά τῆς ὑπέρ τῆς πατρίδος θυσίας των κατά πρῶτον ὁ ἱερός κλῆρος καί κατά δεύτερον ὅλος ὁ χριστιανικός λαός, ἄνθρωποι τῶν γραμμάτων, ἐπαγγελματίαι, ἐργᾶται, ἄνθρωποι τῶν πόλεων καί χωρίων διά πάσης φύσεως θυσίας.
Ἀπό τοῦ Δουνάβεως καί τῆς Μολδοβλαχίας μέχρι τοῦ Ταινάρου καί τῶν νήσων ἡ ἐθνική καρδία δονουμένη ἐξ ἰδίων παλμῶν ὕψωνε τό λάβαρο τῆς ἐξεγέρσεως μέ ἐφόδια μόνον τήν ἀκατάβλητον πίστιν εἰς τό ἰδανικόν τῆς πατρίδος, συνυφασμένου μέ τήν ἔννοιαν τῆς ἐλευθερίας. Κεραυνοβόλος, πράγματι, ὑπῆρξεν ἡ Ἐπανάστασις τοῦ 1821 μέ τήν βοήθειαν τῆς Θεοτόκου, κεραυνοβόλος ἡ ἐξανάστασις κάθε Ἕλληνος μεμυημένου ὑπό τήν ἐμπνευσμένην καί φωτεινή ἀκτινοβολίαν ἡγετικῶν μορφῶν τῆς ἐποχῆς. Ἔτασσον τά πάντα διά τήν εὐόδωσιν τοῦ ἀγῶνος.
Σταθμοί ἀθάνατοι, πύργοι αἰώνιοι καί ὑπέροχοι τά ὁλοκαυτώματα τοῦ ἔπους τοῦ 1821, τῶν ὁποίων αἱ ψυχαί λευκάζουν, ἀπαστράπτουν εἰς τόν Νυμφῶνα τοῦ ἔπους. Μέ τόν δαυλόν εἰς τήν πυριτιδαποθήκην καί τό βλέμμα στραμμένο εἰς τήν Μεγαλόχαρην, ἀνετινάζοντο στόν ἀέρα οἱ ὑπέροχοι ἀγωνισταί διά τῶν λέξεων εἰς τά χείλη «καλλίτερα μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά καί φυλακή». Διακόσια τρία ἔτη διέρρευσαν ἀπό τήν εὐλογημένη ἐκείνη ἡμέρα, καθ’ ἥν ἐδόνουν τούς ἑλληνικούς αἰθέρας οἱ τόνοι τῆς Ἐκκλησίας: «Ἀναστήτω τό ἔθνος – Ζήτω τό ἔθνος».
Διπλῆ ἑορτάσιμος ὄψις, χριστιανική καί ἐθνική, παραμένει εἰς τό ἑλληνικόν στερέωμα λάμπουσα καί καταυγάζουσα. Ποίος θά πίστευε ὅτι τετρακόσια χρόνια πικρῆς σκλαβιᾶς δέν θά ἦσαν ἀρκετά, γιά νά ξεριζωθεῖ κάθε ἴχνος ἑλληνισμοῦ καί νά ἐξαφανισθεῖ ἡ ἑλληνική φυλή; Καί ὅμως ἐκ τῆς ἐποχῆς τῆς ἁλώσεως τῆς Βασιλίδος τῶν πόλεων ἕως τῆς 25ης Μαρτίου 1821 ἔγιναν τριάντα ἐθνικοαπελευθερωτικαί ἐπαναστάσεις τῶν Ἑλλήνων καί πολλές δεκάδες μικρότερες ἐξεγέρσεις. Ἀποδεικνύεται, δηλαδή, ἡ ἀδιάσπαστη ἱστορική συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ.
Οὐδέποτε οἱ Ἕλληνες ἀπώλεσαν τήν ἐθνική των συνείδησιν χάρις εἰς τόν ἱερόν Κλῆρον, ἀκοίμητον φρουρόν τῶν παραδόσεων καί τῆς γλώσσης. Συσπείρωσις τῶν πάντων. Τό ράσο τοῦ ἱερέως, ἡ λευκή φουστανέλα τῆς στεριᾶς, ἡ βράκα τοῦ Νησιώτη γράφουν τίς ἡρωϊκότερες σελίδες τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας. Τό ἀστραφτερό γιαταγάνι καί τό ἱερό καρυοφύλι κάνουν νά στενάζουν οἱ πλαγιές καί οἱ λόγγοι, τά βουνά, οἱ θάλασσες, τά ἀκρογιάλια καί μυρώνουν τοὺς αἰθέρες μέ τήν μυρωδιά τοῦ μπαρουτιοῦ. Ἀπό τούς θρήνους καί τούς κλαυθμούς ἀναδύεται ἡ Δόξα στεφανωμένη καί τό ἀθάνατο ἑλληνικό ἔθνος ἀνέστη ἐκ τῶν ἐρειπίων καί ὁδηγεῖται ὡς θεματοφύλαξ ἱερῶν παραδόσεων καί νέων ἠθικῶν κατακτήσεων.
Διά τήν ἐκκλησία ἡ διάσωση τῆς ἐθνικῆς ψυχῆς εἶναι ταυτόσημη μέ τήν φύλαξη τῆς ἀκοιμήτου χριστιανικῆς πίστεως. Δέν χωρίζονται οἱ δύο αὐτές ἔννοιες, ἡ μία ἑρμηνεύει τήν ἄλλη, τήν δικαιώνει, τήν κάνει πιό ἀγαπητή «ἕως θανάτου». Ναί, «ἕως θανάτου». Καί ἰδού ὁ κλῆρος μετά τῆς ἐκκλησίας πέφτουν πρῶτοι εἰς τόν στίβο. Καί ἡ γῆ δέχεται τό βάρος τοῦ οὐρανοῦ. Καί οἱ ψυχές πλύνονται ἐντός τῆς καταθέσεως τοῦ ἡρωικοῦ αἵματος. Ὁ ἱερεύς τῆς περιόδου τῆς Τουρκοκρατίας ἐξήστραπτε, ἐν μέσῳ γλυκείας λάμψεως, ὡς φανός, καταυγάζων τόν σκληρό τῆς δουλείας δρόμο τῆς ἀδαμάστου φυλῆς μας. Πολεμιστής, ἀγωνιστής καί πρωτοπόρος, ὁδηγεῖ τόν λαόν εἰς ἐποχή τυραννίας καί προσφέρεται ὡς ἐξιλαστήριο θύμα ἐπί τοῦ βωμοῦ τοῦ ὑψηλοῦ ἰδανικοῦ τῆς ἐλευθερίας.
Ἡ Ἐπανάστασις τοῦ 1821 φωτίζει καί κοσμεῖ τό στερέωμα τῆς δόξης τῆς Ἑλλάδος. Φωτίζει τό ἀθάνατον ἑλληνικόν πνεῦμα καί θερμαίνει διά μέσου τῶν ἀγώνων τούς δικαίους ἀγῶνας ὑπέρ ἰδεωδῶν, ἐλευθερίας καί δικαιοσύνης. Καί οἱ ἀγῶνες αὐτοί εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη νά συνεχισθοῦν, ἐφ’ ὅσον τό ἑλληνικό πνεῦμα κινεῖται ὑπό εὐγενῶν κινήτρων καί ὑψηλῶν σκοπῶν τῶν ἀθανάτων καί ἀναριθμήτων ὁλοκαυτωμάτων τῆς ἱστορίας τῶν Ἑλλήνων. Φωταγωγία, μυστική εὐωχία ἐκ τῶν οὐρανίων θαλάμων τῆς θριαμβευούσης Ἐκκλησίας, αἱ ἀναρίθμηται χορεῖαι μαρτύρων, πού ὕμνησαν «Χριστόν καί τοῦτον ἐσταυρωμένον».
Πολλοί λανθασμένα νομίζουν ὅτι τό κίνημα τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 εἶναι ἀντίλαλο τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως. Καμμία ὁμοιότητα δέν ἔχει μέ τήν Γαλλική Επανάστασιν. Ἐκείνη ἦταν κοινωνική. Τό 1821 δέν εἰσέρχεται εἰς τό σχῆμα τῶν ταξικῶν ἀγώνων. Εἶναι κίνημα ἐθνικό. Μία φυλή ἀνωτέρα, ὑπερήφανη, γενναία συνεχίζει τήν ἡρωϊκή παράδοση τῆς ἐλευθερίας καί τῆς ἀνθρωπίνης ἀξιοπρεπείας, συντρίβοντας μέ ὑπεράνθρωπο ἀγῶνα τόν ζυγό τῆς σκλαβιᾶς. Ἐπανασυστήνει Μαραθῶνες καί Σαλαμίνες. Καθίσταται παράδειγμα εἰς ὅλους τούς λαούς καί δημιουργεῖ νέο Διεθνές Δίκαιο, καθιερώνοντας τήν ἀρχή τῶν «ἐθνοτήτων». Ἡ Γαλλική Επανάστασις ἐστάθη ἀντικληρική. Τήν Σημαία, ὅμως, τοῦ 1821 κρατεῖ ὁ Δεσπότης Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός. Καί τό ράσο του ἔχει διπλή συμβολική σημασία: Θρησκεία καί Παιδεία – Χριστιανισμός καί Ἑλληνισμός. Αὐτά πού ἀποδομοῦνται σήμερον διά κινήσεων χειρουργικῶν ὑπό τῆς παγκοσμιοποιήσεως, καί οἱ νεοέλληνες ἀπαθῶς παρακολουθοῦν.
Τό 1821 ἐστάθη ὁ ἐκπληκτικός καθολικός ξεσηκωμός καί καθολικός ἀγῶνας ἑνός ὁλοκλήρου κόσμου πού δημιούργησε τό πνευματικό φῶς τῆς ἀνθρωπότητος καί αὐτόφωτος, πρωτοπόρος καί ὁδηγός ἀπετέλεσε ἐπί χιλιάδες χρόνια τό ὑψηλό κέντρον τῆς ἱστορικῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ὁ ἐπί αἰώνας φωτοδότης τοῦ κόσμου, ἡ μικρή Ἑλλάς, ἀνόρθωσε τήν δύναμήν της καταλελυμένη ἐκ τῆς βίας τῶν βαρβάρων καί ἔλαβε πάλιν τήν θέση της εἰς τό ἱστορικόν γίγνεσθαι. Διά τοῦτο λάμπει μέ ἀβασίλευτον αἴγλη ὕπερθεν ὅλων τῶν λοιπῶν ἐπαναστάσεων Εὐρώπης καί Ἀμερικῆς.
Τό νόημα τοῦ 1821 ἐνέπνευσε τόν Σολωμό πού περιβάλλει τό ἀνεπανάληπτο αὐτό γεγονός μέ τήν στοργή καί τά χρώματα μιᾶς γονίμου φαντασίας. Τό ἐνδύει μέ τήν λάμψη τῆς ἀληθοῦς τέχνης καί μιᾶς ὑψιπετοῦς συγκινήσεως. Ὁ Ἀνδρέας Κάλβος τοποθετεῖ τήν ἐθνεγερσία εἰς ἀπρόσιτα ὕψη, τήν συνδέει μέ τήν μακραίωνον ἑλληνικήν παράδοσιν καί γράφοντας γι᾿ αὐτήν ἀνασταίνει πανάρχαιες ποιητικές μορφές καί μνῆμες. Καί οἱ δύο αὐτοί ποιηταί τῆς γενιᾶς τοῦ 1821 ὑπηρετοῦν καί κοινωνοῦν τὸ ὑπέρτατο δέος καί τό ρίγος τῆς ἐθνεγερσίας. Καί ἕνα πρωί γεμάτο ἔαρ, τό σήμαντρο τῆς Ἁγίας Λαύρας ἐσήμανε τό ἑωθινόν καί ἀπό τήν νύκτα τοῦ μαρτυρίου καί τῆς ταπεινώσεως ἀνεσύρθη τό ἱερό Λάβαρον, πού τό ἐρρίπισαν καί ἀνεδίπλωσαν οἱ Ζέφυροι τῆς Ἐλευθερίας. Καθ’ ὅλην τήν διάρκειαν τῆς Ἐπαναστάσεως ὑψοῦνται εἰς τήν ἑλληνικήν γῆν αἱ φλόγαι καί οἱ καπνοί τῆς θυσίας καί κατάπληκτη ἡ ἀνθρωπότης θαυμάζει τά μεγαλουργήματα τῶν προγόνων μας.
Γιά νά ἐλευθερωθεῖ τό σκλαβωμένο Γένος, καί νά κυματίζει ὑπερήφανα ἡ κυανόλευκος ἔπρεπε νά ρεύση ἄφθονο ἑλληνικό αἷμα. Ἀκόμη καί σήμερον μέσα ἀπό τά βάθη τῶν αἰώνων φθάνουν εἰς ἡμᾶς «τούς συγχρόνους πολιορκημένους τῆς παγκοσμιοποιήσεως», οἱ νικητήριες καί θριαμβευτικές κραυγές τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Σήμερον ἀνέρχεται εἰς τά χείλη μας ἕνας εὐχαριστήριος ὕμνος πρός τήν Ὑπέρμαχον Στρατηγό, τήν προστάτιδα τοῦ ἔθνους μας. Ἡ ἐπέτειος τῆς ἀπελευθερώσεώς του εἶναι μία ἀπό τίς μεγαλοπρεπέστερες καί ἐπιβλητικότερες πράξεις ὁλοκλήρου τῆς ἱστορίας τῶν ἐθνῶν καί τῶν λαῶν τῆς γῆς.
Ἑορτάζομε τήν ἀποθέωσιν τοῦ ἔθνους μας. Θερμαίνεται ἡ ψυχή μας, θριαμβεύει τό πνεῦμα κατά τῆς ὕλης, τό φῶς κατά τοῦ σκότους, ἡ ἐλευθερία κατά τῆς σκλαβιᾶς. 25η Μαρτίου 1821. Πολυθρύλητος ἡμερομηνία. Κλείεται ἐντός αὐτῆς ἡ σωτηρία τῆς Ἑλλάδος. Θὰ ἀκτινοβολῇ, θά δονῇ καί θά συγκινῇ μέχρι τῶν βαθυτέρων κάθε ἑλληνική ψυχή οἱασδήποτε γενεᾶς εἰς αἰῶνας αἰώνων. 25η Μαρτίου 1821. Ἡμέρα ψυχικοῦ λουτροῦ καί ἐθνικῆς ἀνατάσεως. Ὡς λάμπων ἀβασίλευτος ἥλιος ὑπαγορεύων ἐπιτακτικό καθῆκον τῆς θυσίας, ὑψοῦται ὑπεράνω τῶν ποταπῶν συμφερόντων τῆς ἐποχῆς μας. Ἐθνική ἑορτή τῆς Ἑλλάδος, ἀλλά καί ἑορτή τῆς ἐλευθερίας.
Ἔννοιαι συνυφασμέναι. Δικαίως δυνάμεθα πρός ὁλόκληρον τόν κόσμον νά βροντοφωνήσωμεν «ἀπ᾿ τά κόκκαλα βγαλμένη τῶν Ἑλλήνων τά ἱερά».
Καί γονυπετεῖς νά προσφέρωμε τό θυμίαμα τοῦ θαυμασμοῦ καί τῶν εὐχαριστιῶν εἰς τίς μεγάλες μορφές πού ἐκίνησαν τήν κοσμοϊστορικήν ἐπανάστασιν, ἐπίστευσαν εἰς τὴν ἑλληνικήν ψυχήν καί τήν θαυματουργόν δύναμίν της. Αὐτό τό ἔθνος περιβάλλει τήν Ἐκκλησίαν του καί αὐτή εἶναι ἡ Ἐκκλησία αὐτοῦ τοῦ Ἔθνους. Οὐδέν ἄλλο ἔθνος «εἰς τήν ὑπ᾿ οὐρανοῦ» δέν ἔχει νά παρουσιάσει τοιαῦτα ἀναστήματα κληρικῶν καί τοσαῦτες θυσίες ἐπί τοῦ πυρικαύστου βωμοῦ τῆς φυλῆς. Ἐρυθρά θάλασσα αἵματος, ἕνα πέπλο ἀπό ράσα αὐτός ὁ ἴδιος ὁ Ἑλληνισμός. Θεσπέσιος ἀγῶνας, ὠκεανός φιλοπατρίας, ὑπέροχος προσφορά τῆς Ἐκκλησίας, χορεία πνευματικῶν ἡγετῶν, ἑκατοντάδες οἱ Σταυροί καί οἱ τάφοι πού σκέπουν βασανισμένα κορμιά ἀγαθῶν Λευϊτῶν λειτουργῶν τοῦ Ὑψίστου.
Κατά τόν ἐθνικό ποιητή Σολωμό «πρέπει νά σταθοῦμε ταπεινοί προσκυνηταί ἐμπρός στό μεγαλεῖο τοῦ Ἔθνους καί τῆς φυλῆς μας». Ἡ εὐθύνη ἡμῶν τῶν Ἑλλήνων στή διαμόρφωση τῆς ἱστορίας, τοῦ μέλλοντός μας εἶναι παμμεγίστη. Ὅταν ἄλλοι ἑορτάζουν τό 1453 ὡς ἡμέρα θριάμβου, ἐμεῖς ἱστάμεθα εἰς τό Μέγα ἐρείπιο ὁλόρθοι καί μέ δέος ἀτενίζομε πρός τά ἄνω, διότι οἱ ἐμπνευσταί τοῦ οὐρανοῦ γράφουν τήν ἱστορίαν. Κατά τόν σιδηροῦν καγκελάριο Bismarck «ὁ κόσμος δέν θά ἄξιζε οὔτε ἕνα ὑποκάμισο, ἐάν ἔλειπεν ἡ Ἐκκλησία». Κατά τόν ἱστορικόν Παπαρηγόπουλουν «τό ἑλληνικό ἔθνος διεσώθη μόνο διά τῆς μετά τοῦ Χριστοῦ συμμαχίας». Κατά τόν παγκοσμίου φήμης Ἀμερικανό δημοσιογράφο Max Eastman «Ἡ ἑλληνική ὀρθόδοξος ἐκκλησία ἦταν τό κάστρο πού προστάτευσε τό ἔθνος καί «πού δέν παρεδόθη ποτέ εἰς τόν κυρίαρχο ἐχθρό· διετήρησε τήν ἐθνική ἑνότητα καί τήν καθαρότητα τοῦ αἵματος τῶν Ἑλλήνων».
Αὐτήν θέλουν νά ἀποδομήσουν σήμερον οἱ σύγχρονοι βρώμικοι ἐκφρασταί ποταπῶν ἰδεωδῶν. Ὅμως ἡ ἡμερομηνία αὐτή τῆς 25ης Μαρτίου 1821 εὐχόμεθα νά λειτουργήσει ὡς νῆψις καί ὡς ἐπιστηριγμός τῶν ὑπνωτουσσῶν συνειδήσεων τῶν συγχρόνων ἑλλήνων πού παραδίδονται ἁπαθεῖς εἰς τήν ἐπερχομένην θύελλαν τῆς συντριβῆς τῶν ὁσίων καί ἱερῶν τῆς φυλῆς μας. Διά τοῦτο τό 1821 δέν ἀνήκει μόνον εἰς τήν ἱστορία τοῦ Ἔθνους μας, ἀλλά καί εἰς τήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας. Τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἑλλήνων ποδηγετρίας τῶν Ἐθνεγερτίων σαλπισμάτων του.