Την άρρηκτη σχέση που έχει ο Βιβλικός Λόγος με τη Λειτουργική Υμνογραφία διερευνά το διεθνές επιστημονικό συνέδριο που διοργανώνει η Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Στην αίθουσα συνεδρίων της μητρόπολης Θεσσαλονίκης ξεκίνησε το πρωί το διήμερο συνέδριο των τμημάτων Θεολογίας και Ποιμαντικής Θεολογίας ΑΠΘ, υπό την αιγίδα της Κοσμητείας της Σχολής, με θέμα “ Βιβλικός Λόγος και Λειτουργική Υμνογραφία”.
Κατά την έναρξη του συνεδρίου, χαιρετισμό απηύθυνε ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμος, ως εκπρόσωπος τόσο του Οικουμενικού Πατριάρχη όσο και της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Στον δικό του χαιρετισμό, ο Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής κ. Μιλτιάδης Κωνσταντίνου επεσήμανε ότι “η μελέτη της Βίβλου είναι μέθεξη στον λόγο του Θεού”. Ακόμη τόνισε ότι “δεν υπάρχει ύμνος της Εκκλησίας που να μην περιλαμβάνει χωρία της Βίβλου”.
Ο πρόεδρος του τμ. Θεολογίας κ. Παναγιώτης Σκαλτσής υπογράμμισε ότι “ο λειτουργικός ύμνος είναι ταυτισμένος με την ιστορία της λατρευτικής ζωής” ενώ ο πρόεδρος του τμ. Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας είπε ότι “το συγκεκριμένο συνέδριο καταγίνεται με την αναζήτηση των πηγών της υμνογραφίας”.
Από την πλευρά του, ο Γεν. Διευθυντής της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας κ. Μιχαήλ Χατζηγιάννης έκανε ιστορική αναδρομή στην επιρροή της Βίβλου στη λειτουργική υμνογραφία. “Η Αγία Γραφή και η λειτουργία δεν μπορούν να ξεχωρίζονται καθώς αποτελούν αδιάσπαστες ενότητες”, ανέφερε χαρακτηριστικά. Συμπλήρωσε, επίσης, ότι “το κήρυγμα που αποτελεί ανάλυση του Βιβλικού λόγου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της λατρείας”. Δίνοντας έμφαση στη σημασία της πνευματικής κατάρτισης των πιστών, επεσήμανε ότι “είναι σημαντικό τα λειτουργικά κείμενα να είναι στην μητρική γλώσσα των πιστών ώστε να γίνονται κατανοητά. Ο Χριστιανός πρέπει να καταστεί γνώστης των λειτουργικών κειμένων”.
Ο μητροπολίτης Λαγκαδά κ. Ιωάννης παρουσίασε τον κύριο ομιλητή της εναρκτήριας συνεδρίας, μητροπολίτη Καισαριανής Δανιήλ, ο οποίος είναι και Πρόεδρος της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως. Ο κ. Ιωάννης, σε σύντομο σχόλιό του, επεσήμανε ότι “τη θεολογία της Βίβλου τη συναντούμε μέσα στην υμνολογία της λατρευτικής ζωής. Έτσι, τονίζεται η διαχρονική σημασία του μηνύματος για τη σωτηρία του ανθρώπου”.
Ο κ. Δανιήλ, στην εισήγησή του με θέμα “ Βιβλικός Λόγος και Λειτουργική Υμνογραφία”, μίλησε για τους ύμνους των λατρετικών ακολουθιών, όπως ο όρθρος, ο εσπερινός, η θεία λειτουργία, που είναι επηρεασμένοι από κείμενα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.
Ανέφερε παραδείγματα τροπαρίων και τα αντίστοιχα χωρία της Αγίας Γραφής που περιέχουν, ειδικά κατά τις λατρευτικές ακολουθίες μεγάλων εορτών, όπως των Χριστουγέννων, του Τριωδίου και του Πάσχα. “Τα λειτουργικά κείμενα υπενυθμίζουν τα γεγονότα που εορτάζονται σε κάθε περίπτωση”, τόνισε ο κ. Δανιήλ.
Την εναρκτήρια συνεδρία παρακολούθησαν άνθρωποι από τον εκκλησιαστικό, ακαδημαϊκό καθ θεολογικό χώρο. Μεταξύ αυτών ήταν ο μητροπολίτης Προύσης κ. Ελπιδοφόρος και ο επίσκοπος Αμορίου κ. Νικηφόρος.
Κατά την απογευματινή συνεδρία, τονίστηκε η αναγκαιότητα περαιτέρω έρευνας και μελέτης τόσο από τους Βιβλικούς θεολόγους όσο και από τους Λειτουργιολόγους των υμνογραφικών πηγών και της σχέσης Βίβλου και λατρείας.
Ομιλητές ήταν ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Αθηνών κ. Γεώργιος Φίλιας με θέμα “οι ύμνοι της Καινής Διαθήκης ως πηγές των λειτουργικών ευχών και της λειτουργικής υμνογραφίας, ο καθηγητής του τμ. Θεολογίας Θεσσαλονίκης κ. Δημήτριος Καϊμάκης με θέμα “Παλαιοδιαθηκικές καταβολές στον Μέγα Αγιασμό” και ο πρόεδρος του ίδιου τμήματος κ. Παναγιώτης Σκαλτσής με θέμα “το βιβλικό υπόβαθρο των κανόνων των εορτών της Αναλήψεως και της Πεντηκοστής”.
Η πρώτη μέρα του συνεδρίου ολοκληρώθηκε με τις εισηγήσεις του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης για την “κατανόηση της ιστορίας στη Βίβλο και στην υμνολογία των Χριστουγέννων” και του Δρ. Βασίλειου Τζέρπου για το “Βιβλικό υπόβαθρο της υμνογραφίας του όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής”.
Το συνέδριο θα συνεχισθεί αύριο στο κτίριο της Θεολογίκης Σχολής Θεσσαλονίκης.
Ακολουθεί ολόκληρος ο χαιρετισμός του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής κ. Μιλτιάδη Κωνσταντίνου:
Ο Ρώσος θεολόγος Πάβελ Νικολάγιεβιτς Ευδοκίμωφ (επίτιμος διδάκτορας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. το 1968) στο έργο του «Ορθοδοξία» αναφέρει χαρακτηρι¬στικά ότι «ο καλύτερος τρόπος για να ορίσουμε την ορθόδοξη πνευματικότητα είναι να πούμε πως στην ουσία της είναι βιβλική».
Η βασική αυτή αλήθεια όμως πολύ συχνά παραθεωρείται σήμερα, ιδιαίτερα μέσα από τη διάρθρωση των θεολογικών σπουδών στα Πανεπιστήμια, όπου γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα στους διάφορους κλάδους της Θεολογίας. Έτσι δημιουργείται εύκολα η εντύπωση, ότι ο λεγόμενος Πρακτικός κλάδος, και ιδιαίτερα η Λειτουργική, ασχολείται με τη μελέτη της λατρείας της Εκκλησίας, ενώ ο Βιβλικός κλάδος με τον σχολιασμό των Γραφών. Μια τέτοια θεώρηση όμως είναι όχι μόνον άγνωστη στην ορθόδοξη παράδοση, αλλά και εντελώς λανθασμένη. Οι Πατέρες της Εκκλησίας ποτέ δεν έκαναν μια ανάλογη διάκριση, ούτε η ερμηνεία των Γραφών αποτέλεσε ποτέ γι’ αυτούς αυτόνομο επιστημονικό κλάδο. Ερμηνεύοντας οι Πατέρες τη Βίβλο θεολογούσαν και ολόκληρη σχεδόν η δογματική θεολογία της Εκκλησίας βρίσκεται στα εξηγητικά τους κείμενα και αποτυπώνεται στις λατρευτικές εκδηλώσεις της Εκκλησίας.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την ορθόδοξη περί Γραφής αντίληψη, η μελέτη της Βίβλου δεν είναι μια νοησιαρχική λειτουργία, αλλά μυστηριακή μέθεξη στον λόγο του Θεού, και είναι προφανές ότι μια τέτοια μέθεξη είναι αδύνατη έξω από το πλαίσιο της Εκκλησίας. Βιώνοντας την αλήθεια αυτή η Εκκλησία αφομοίωσε τη θεολογία της Βίβλου στις ιερές πράξεις της, στα μυστήριά της. Ολόκληρη η μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας δεν είναι παρά μια επανάληψη των σωτηριωδών ενεργειών του Θεού που παραδίδονται από τη Βίβλο και η ερμηνεία των ενεργειών αυτών. Δεν υπάρχει ύμνος ή προσευχή, που η φρασεολογία τους δεν είναι επηρεασμένη από τη βιβλική γλώσσα, ούτε πράξη ή κίνηση μέσα στη λατρεία, που να μην έχει αναγωγή στο θεολογικό περιεχόμενο των θείων ενεργειών που αναφέρονται στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη. Μόνο στη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, για παράδειγμα, ανιχνεύονται 250 περίπου βιβλικά χωρία μέσα σε διάφορες φράσεις της.
Πιστεύοντας ότι η διοργάνωση του παρόντος συνεδρίου θα συμβάλει ουσιαστικά στην πληρέστερη κατανόηση της στενής σύνδεση της Ορθόδοξης Λατρείας με την Αγία Γραφή επιθυμώ να εκφράσω και από τη θέση αυτήν τα συγχαρητήριά μου αλλά και τις θερμότατες ευχαριστίες μου προς όλους όσοι συνέβαλαν στην πραγματοποίησή του.
Δείτε εδώ το αναλυτικό πρόγραμμα του συνεδρίου
