Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024 | 9:16

Η υποταγή στο σχέδιο του Θεού ως προϋπόθεση υπέρβασης της ανθρώπινης αδυναμίας

Σχόλιο στο Β´ Ανάγνωσμα του Εσπερινού της 8ης Σεπτεμβρίου, Σύναξη των Αρχαγγέλων Μιχαήλ Γαβριήλ και λοιπών αγγελικών δυνάμεων: Κρι 6:11-124

Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
Ο καθηγητής Μιλτιάδης Κωνσταντίνου είναι, Άρχων Διδάσκαλος του Ευαγγελίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Έχει διατελέσει Κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1952. Διδάσκει Παλαιά Διαθήκη και Βιβλική Εβραϊκή Γλώσσα.

Του ιδίου συγγραφέα:

Η 8η Νοεμβρίου είναι, σύμφωνα με το εορτολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αφιερωμένη στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ και στις λοιπές αγγελικές δυνάμεις. Αναφορά σε αγγέλους γίνεται πολύ συχνά στα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, όπου περιγράφονται ως πνευματικά όντα που δημιουργήθηκαν από τον Θεό πριν από τον κόσμο (πρβλ Ιωβ 38:7), περιβάλλουν τον θρόνο του Θεού (3Βα 22:19· Ιωβ 1:6), είναι αναρίθμητα (Δαν 7:10), υμνούν το μεγαλείο του Θεού (Ψαλ 148:2· Ησα 6:2εξ) και στέλνονται από αυτόν για να αποκαλύψουν στους ανθρώπους το θέλημά του ή για να φέρουν σε πέρας κάποια αποστολή (Δαν 8:16· 9:21-22· 10:5εξ· Ζαχ 1:8εξ· 2:2). Οι άγγελοι, ακόμη, μεσολαβούν στον Θεό υπέρ των ανθρώπων (Ζαχ 1:12), προστατεύουν άτομα (Γεν 24:7· Εξο 23:20· Τωβ 5:4) και λαούς (Δαν 10:13,20-21) ή τιμωρούν κατ’ εντολή του Θεού τους ανθρώπους (4Βα 19:35· Ψαλ 77:49). Στην Καινή Διαθήκη οι άγγελοι περιγράφονται επίσης ως πνεύματα που υπηρετούν τον Θεό (Εβρ 1:14), μεταφέρουν τις εντολές του στους ανθρώπους (Λου 1:26-38), τους προστατεύουν (Πρα 12:15) τους εκπροσωπούν μπροστά στον Θεό (Ματ 18:10) και τους αποκαλύπτουν όσα πρόκειται να συμβούν (Απο 1:1· 10:1-11· κ.ά.)

Το δεύτερο ανάγνωσμα του Εσπερινού της αφιερωμένης στους αγγέλους γιορτής προέρχεται από το βιβλίο των Κριτῶν και αναφέρεται στην κλήση του Γεδεών από τον Θεό ως κριτή του Ισραήλ (Κρι 6:11-24). Στο εκκλησιαστικό ανάγνωσμα προτάσσονται και δύο ημιστίχια από την αρχή του κεφαλαίου (6:2α και 6β), προκειμένου να ενταχτεί το απόσπασμα στη συνάφειά του:

2 5Οι Μαδιανίτες καταπίεζαν σκληρά τους Ισραηλίτες … 6… κι αυτοί επικαλέστηκαν τον Κύριο.

11Τότε ήρθε άγγελος Κυρίου και κάθισε κάτω από τη φιστικιά που βρισκόταν στην Εφραθά, η οποία ανήκε στον Ιωάς, της πατριάς του Εσδρί. Ο Γεδεών, ο γιος του Ιωάς, κοπάνιζε σιτάρι μέσα στο πατητήρι, για να το κρύψει από τους Μαδιανίτες. 12Σ᾽ αυτόν παρουσιάστηκε ο άγγελος Κυρίου και του είπε: «Ο παντοδύναμος Κύριος είναι μαζί σου».

13Ο Γεδεών του απάντησε: «Συγχώρησέ με, Κύριέ μου, αλλά αν ο Κύριος είναι μαζί μας, γιατί μας βρήκαν αυτές οι συμφορές; Και πού είναι όλα τα θαυμαστά έργα του, που μας διηγούνταν οι πατέρες μας και μας έλεγαν πώς ο Κύριος τους είχε βγάλει από την Αίγυπτο; Τώρα, όμως, μας απέρριψε και μας παρέδωσε στην εξουσία των Μαδιανιτών».

14Tότε ο άγγελος Κυρίου στράφηκε σ᾽ αυτόν και του είπε: «Πήγαινε μ᾽ αυτή τη δύναμη που έχεις, και θα ελευθερώσεις τους Ισραηλίτες από την εξουσία των Μαδιανιτών. Εγώ σε αποστέλνω».

15Ο Γεδεών του είπε: «Συγχώρησέ με, Κύριέ μου, αλλά με ποιον τρόπο θα ελευθερώσω τους Ισραηλίτες; Η συγγένειά μου είναι η πιο αδύναμη στη φυλή Μανασσή, και εγώ είμαι ο μικρότερος στην οικογένεια του πατέρα μου».

16Ο άγγελος Κυρίου τού απάντησε: «Ο Κύριος θα είναι μαζί σου και θα νικήσεις τους Μαδιανίτες σαν να ήταν ένας μόνον άνθρωπος».

17Ο Γεδεών του είπε: «Λοιπόν, αν έχω την εύνοιά σου, και πρόκειται να κάνεις σήμερα για ᾽μένα όλα όσα μου ανέφερες, 18μην απομακρυνθείς από δω, ώσπου να επιστρέψω κοντά σου, να φέρω τη θυσία μου, που θέλω να σου προσφέρω».

Κι εκείνος του απάντησε: «Εγώ θα καθίσω εδώ ώσπου να επιστρέψεις».

19Ο Γεδεών μπήκε στο σπίτι του, μαγείρεψε ένα κατσίκι από τα γίδια του και άζυμες λαγάνες με ένα σακί αλεύρι και τοποθέτησε τα κρέατα μέσα στο κοφίνι και το ζουμί σε μια χύτρα, και τα έφερε σ’ αυτόν που καθόταν κάτω από τη φιστικιά, και τον πλησίασε.

20Ο άγγελος του Θεού τού είπε: «Πάρε τα κρέατα και τις άζυμες λαγάνες και βάλ᾽ τα σ᾽ εκείνον τον βράχο, και το ζουμί χύσ᾽ το πάνω τους»· έτσι κι έκανε. 21Τότε ο άγγελος Κυρίου άπλωσε την άκρη του ραβδιού που κρατούσε στο χέρι του, άγγιξε τα κρέατα και τις άζυμες λαγάνες, κι αναπήδησε φωτιά από τον βράχο και τα έκαψε εντελώς. Έπειτα ο άγγελος Κυρίου χάθηκε από τα μάτια του.

22Τότε κατάλαβε ο Γεδεών ότι αυτός ήταν ο άγγελος Κυρίου, και είπε: «Αχ, αχ Κύριέ μου, Κύριε, είδα τον άγγελο Κυρίου πρόσωπο με πρόσωπο!»

23Κι ο Κύριος του απάντησε: «Ησύχασε, μη φοβάσαι, δεν θα πεθάνεις».

24Ο Γεδεών έχτισε εκεί θυσιαστήριο στον Κύριο, το ονόμασε “Ειρήνη Κυρίου”, και βρίσκεται μέχρι σήμερα στην Εφραθά, της πατριάς του Εσδρί.

Η κλήση του Γεδεών από τον Θεό γίνεται σε μια περίοδο πλήρους εξαθλίωσης του λαού, ο οποίος υφίσταται την καταπίεση των Μαδιανιτών και παρακολουθεί αβοήθητος τη λεηλασία της γης του, την απογύμνωση των σπιτιών του, την καταστροφή των χωριών του και γενικά τον αφανισμό του: «Καὶ ἐπτώχευσεν Ἰσραὴλ σφόδρα ἀπὸ προσώπου Μαδιάμ», σημειώνει χαρακτηριστικά ο βιβλικός συγγραφέας (Κρι 6:6). Σ᾽ αυτήν την κατάσταση της απόλυτης απελπισίας, όταν ο λαός έχει χάσει κάθε ελπίδα βοήθειας από οπουδήποτε, ο Θεός παρεμβαίνει και πάλι για να ενισχύσει τον λαό του. Στέλνει έναν προφήτη, ο οποίος τους υπενθυμίζει τις θείες δωρεές κατά το παρελθόν και τους θέτει προ των ευθυνών τους για την παρούσα κατάσταση, η οποία είναι συνέπεια της αποστασίας τους από τον Θεό (Κρι 6:7-10).

Όμως ο Θεός δεν μένει μόνο στην καταγγελία της αποστασίας, αλλά παρεμβαίνει ενεργά στην ιστορία του Ισραήλ, επιλέγοντας έναν άνθρωπο, ο οποίος θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην απαλλαγή του λαού από την καταπιεστική κατάσταση που βιώνει. Όπως σε πλήθος άλλων βιβλικών αφηγήσεων, για άλλη μια φορά τα κριτήρια της επιλογής δεν είναι σαφή. Ο Γεδεών, εκτός ίσως από το όνομά του που σημαίνει “αυτός που κόβει”, δεν φαίνεται να διαθέτει κανένα από τα προσόντα που απαιτούνται για να αναλάβει τον ρόλο που του ανατίθεται. Τη στιγμή της κλήσης του εμφανίζεται αδύναμος, γεμάτος αμφιβολίες για τη δύναμη του Θεού και δεν πιστεύει στον εαυτό του. Παρ᾽ όλα αυτά, είναι αυτός στον οποίο ο Θεός θα δώσει την απαιτούμενη πίστη και δύναμη, ώστε να “κόψει” τους εχθρούς του λαού του.

Το κείμενο αρχίζει με μια πληροφορία που φανερώνει το μέγεθος της ανέχειας των Ισραηλιτών κατά τη συγκεκριμένη περίοδο, αλλά και της καταπίεσης που υπέμεναν· ο Γεδεών κοπάνιζε σιτάρι μέσα σε ένα πατητήρι για να μην τον δουν οι Μαδιανίτες (6:12). Αυτό σημαίνει ότι η ποσότητα σιταριού ήταν ελάχιστη, ώστε να μπορεί να το κατεργάζεται με το χέρι μέσα σ᾽ ένα πατητήρι και όχι με τα ζώα στο αλώνι. Αλλά και αυτή η ελάχιστη ποσότητα φαίνεται πως κινδύνευε από τη βουλιμία των κατακτητών. Σ᾽ αυτήν ακριβώς τη στιγμή της απόλυτης εξαθλίωσης εμφανίζεται μπροστά στον Γεδεών ένας άγγελος για να τον διαβεβαιώσει: «Ο παντοδύναμος Κύριος είναι μαζί σου» (6:12).

Η διαβεβαίωση αυτή, κάτω από τις συνθήκες υπό τις οποίες δίνεται, ηχεί ασφαλώς παράξενα στα αφτιά του Γεδεών, σχεδόν ειρωνική. Έτσι, αντιδρά ανάλογα: «Συγχώρησέ με, Κύριέ μου, αλλά αν ο Κύριος είναι μαζί μας, γιατί μας βρήκαν αυτές οι συμφορές; Και πού είναι όλα τα θαυμαστά έργα του, που μας διηγούνταν οι πατέρες μας και μας έλεγαν πώς ο Κύριος τους είχε βγάλει από την Αίγυπτο; Τώρα, όμως, μας απέρριψε και μας παρέδωσε στην εξουσία των Μαδιανιτών» (6:13). Ο Γεδεών κρίνει τα πράγματα με βάση την κατάσταση που βιώνει, ενώ ο άγγελος με βάση το σχέδιο του Θεού. Έτσι, σαν να μην άκουσε την ένσταση του Γεδεών του δίνει μια διαταγή που ηχεί επίσης παράξενα: «Πήγαινε μ᾽ αυτή τη δύναμη που έχεις, και θα ελευθερώσεις τους Ισραηλίτες από την εξουσία των Μαδιανιτών. Εγώ σε αποστέλνω» (6:14). Ο Γεδεών εμφανίζεται ως ένας φοβισμένος άνθρωπος γεμάτος αμφιβολίες και ο άγγελος τον προτρέπει να απελευθερώσει τους Ισραηλίτες με τη δύναμη που διαθέτει. Στη νέα ένσταση του Γεδεών που προβάλλει την αδυναμία της οικογένειάς του και το νεαρό της ηλικίας του (6:15) ο άγγελος συνεχίζει να τον διαβεβαιώνει: «θα νικήσεις τους Μαδιανίτες σαν να ήταν ένας μόνον άνθρωπος» (6:16).

Η συζήτηση φαίνεται να καταλήγει σε αδιέξοδο, καθώς μοιάζει με παράλληλους μονολόγους. Έτσι, αποφασίζει να αλλάξει τακτική. Υποψιάζεται ότι ο συνομιλητής του δεν είναι κοινός άνθρωπος και για να διαπιστώσει αν είναι πράγματι απεσταλμένος από τον Θεό του ζητάει να παραμείνει κοντά του ώσπου να ετοιμάσει τη θυσία που αρμόζει στην περίσταση (6:17-18). Η υποψία της παρουσίας του Θεού τον μεταμορφώνει. Ο τρομοκρατημένος αγρότης που κρύβει το λιγοστό σιτάρι του από τους Μαδιανίτες είναι τώρα έτοιμος να προσφέρει μια πλούσια θυσία που περιλαμβάνει ένα κατσίκι και ένα σακί αλεύρι (6:20). Ο άγγελος πρόσταξε τον Γεδεών να τοποθετήσει τα υλικά της θυσίας πάνω σε έναν βράχο και στη συνέχεια τα άγγιξε με την άκρη του ραβδιού του, οπότε αναπήδησε φωτιά από τον βράχο και τα κατέκαψε εντελώς (6:21). Με την πράξη του αυτή ο Γεδεών δηλώνει την ετοιμότητά του να προσφέρει ό,τι θεωρεί πιο πολύτιμο στον Θεό και ο άγγελος με την κίνησή του δηλώνει ότι αποδέχεται την προσφορά του Γεδεών.

Τότε μόνον καταλαβαίνει ο Γεδεών ότι ο συνομιλητής του είναι ο “Άγγελος Κυρίου”. Σε πλήθος χωρίων της Παλαιάς Διαθήκης ο όρος ‘‘άγγελος’’ συνοδεύεται από τον προσδιορισμό ‘‘του Θεού’’ (Γεν 21:17· 31:11· Εξο 14:19· κ.ά.) ή ‘‘του Κυρίου’’ (Γεν 16:7· 22:11· Εξο 3:2· Κρι 2:1· κ.ά.). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η χριστιανική ερμηνευτική παράδοση βλέπει την παρουσία του άσαρκου Λόγου του Θεού, ο οποίος εμφανίζεται με τη μορφή αυτή στους ανθρώπους. Ο Γεδεών απευθυνόμενος πλέον στον άγγελο τον προσφωνεί με το όνομα του Θεού: «Αχ, αχ Κύριέ μου, Κύριε, είδα τον άγγελο Κυρίου πρόσωπο με πρόσωπο!» (6:22). Ο Κύριος καθησυχάζει τον Γεδεών κι εκείνος χτίζει στο σημείο της θεοφάνειας ένα θυσιαστήριο που το ονομάζει “Ειρήνη Κυρίου” (6:23-24).

Έτσι, ο Γεδεών θα προστεθεί στη μακρά αλυσίδα των ανθρώπων που, αν και με ανθρώπινα κριτήρια φαίνονται ακατάλληλοι για την εκπλήρωση του σχεδίου του Θεού, καθίστανται τελικά όργανά του. Η συνέχεια της ιστορίας θα αποδείξει και με το παράδειγμα του Γεδεών ότι αυτό που οδηγεί την Ιστορία προς ένα τέλος δεν είναι η δύναμη και η επιβολή των ανθρώπινων σχεδιασμών, αλλά ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος αποστέλλει τους αγγέλους του για να ενισχύσει ανθρώπους πρόθυμους να αναγνωρίσουν το θέλημά του και να συνεργαστούν μαζί του για την ολοκλήρωση του σχεδίου του για τον κόσμο.

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

ΣΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ