Τριάντα πέντε ολόκληρα χρόνια έχουν περάσει από την ίδρυση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου την 1η ΣεπτεμβρίουΑγ, την Εορτή της Ενδείξεως και την έναρξη του εκκλησιαστικού έτους, ως Ημέρα Προσευχής για την Προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος υπογραμμίζει στο μήνυμά του για την εορτή της Ινδίκτου ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Αυτή η ευλογημένη πρωτοβουλία είχε μεγάλη απήχηση και απέφερε άφθονους καρπούς. Οι πολυδιάστατες οικολογικές δραστηριότητες της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας σήμερα επικεντρώνονται γύρω από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής – ή μάλλον, της κλιματικής κρίσης – η οποία έχει προκαλέσει μια «πλανητική κατάσταση έκτακτης ανάγκης».
Εκτιμούμε τη συμβολή των περιβαλλοντικών κινημάτων, τις διεθνείς συμφωνίες για το περιβάλλον, τη σχετική εμπλοκή των επιστημόνων με το πρόβλημα αυτό, τη συμβολή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, την οικολογική ευαισθησία και κινητοποίηση αμέτρητων ανθρώπων και ιδιαίτερα εκπροσώπων της νεότερης γενιάς. Ωστόσο, επιμένουμε ότι αυτό που χρειάζεται είναι μια αξιολογική «κοπερνίκεια στροφή», μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας παγκοσμίως, μια ουσιαστική αναθεώρηση της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Διαφορετικά, θα συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τις καταστροφικές συνέπειες της οικολογικής κρίσης, αφήνοντας άθικτες και ενεργές τις ρίζες του προβλήματος.
Η περιβαλλοντική απειλή είναι μια διάσταση της εκτεταμένης κρίσης στον σύγχρονο πολιτισμό. Με αυτή την έννοια, η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν μπορεί να είναι επιτυχής στη βάση των αρχών του ίδιου πολιτισμού, της λογικής πίσω από αυτό, η οποία το δημιούργησε εξαρχής. Έχουμε επανειλημμένα εκφράσει την πεποίθησή μας ότι οι εκκλησίες και οι θρησκείες μπορούν να συμβάλουν σημαντικά σε μια ζωτική πνευματική και αξιολογική μεταστροφή για χάρη του μέλλοντος της ανθρωπότητας και του πλανήτη.
Η γνήσια θρησκευτική πίστη διαλύει την αλαζονεία και τον τιτανισμό του ανθρωπίνου γένους, καθόσον αποτελεί το ανάχωμα της μεταμόρφωσής του σε «άνθρωπο-θεό», ο οποίος καταργεί κάθε κανόνα, όριο και αξία, ενώ αυτοανακηρύσσεται «μέτρο πάντων» και εργαλειοποιεί τόσο τους συνανθρώπους του όσο και τη φύση για την ικανοποίηση των άσβεστων αναγκών και αυθαίρετων επιδιώξεών του.
Η μακραίωνη εμπειρία μας διδάσκει ότι, χωρίς μια «Αρχιμήδεια» πνευματική και αξιολογική υποστήριξη, η ανθρωπότητα δεν μπορεί να αποφύγει τους κινδύνους ενός μηδενιστικού «ανθρωπολογισμού». Αυτή είναι η κληρονομιά του κλασικού πνεύματος, όπως διατυπώνεται από τον Πλάτωνα μέσω της αρχής ότι «ο Θεός είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων για μας» (Νόμοι 716c). Αυτή η κατανόηση της ανθρωπότητας και της ευθύνης της μέσω της σχέσης της με τον Θεό εκφράζεται μέσα από τη χριστιανική διδασκαλία για τη δημιουργία του Αδάμ «κατ’ εικόνα Θεού» και «καθ’ ομοίωσίν Του», καθώς και για την ανάληψη της ανθρώπινης φύσεως από τον σαρκωθέντα προαιώνιο Λόγο του Θεού για τη σωτηρία μας και την ανανέωση όλης της δημιουργίας.
Η χριστιανική πίστη αναγνωρίζει την υπέρτατη αξία τόσο της ανθρωπότητας όσο και της δημιουργίας. Με αυτό το πνεύμα, λοιπόν, ο σεβασμός στην ιερότητα του ανθρώπινου προσώπου και η προστασία της ακεραιότητας του «πολύ καλού» κτίσματος είναι αδιαχώριστα. Η πίστη στον Θεό της σοφίας και της αγάπης εμπνέει και στηρίζει τις δημιουργικές δυνάμεις της ανθρωπότητας, ενδυναμώνοντάς την απέναντι στις προκλήσεις και τις δοκιμασίες, ακόμη και όταν η υπερνίκησή τους φαίνεται ανθρωπίνως αδύνατη.
Αγωνιστήκαμε και εξακολουθούμε να αγωνιζόμαστε για μια διορθόδοξη και διαχριστιανική συνεργασία για την προστασία του ανθρώπου και της δημιουργίας, καθώς και για την εισαγωγή του θέματος αυτού στον διαθρησκειακό διάλογο και στις κοινές δράσεις των θρησκειών. Επιπλέον, τονίζουμε ιδιαίτερα την ανάγκη να κατανοήσουμε ότι η σύγχρονη οικολογική κρίση επηρεάζει πρωτίστως τους φτωχότερους κατοίκους της γης.
Στο κείμενο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με τίτλο «Για τη ζωή του κόσμου: Προς ένα κοινωνικό ήθος της Ορθόδοξης Εκκλησίας», το θέμα αυτό υπογραμμίζεται εμφατικά μαζί με την ουσιαστική ανησυχία της Εκκλησίας υπό το φως των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής: «Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η εξυπηρέτηση του πλησίον και η διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος είναι στενά και άρρηκτα συνδεδεμένες.
Υπάρχει ένας στενός και άρρηκτος δεσμός μεταξύ της φροντίδας μας για τη δημιουργία και της υπηρεσίας μας στο σώμα του Χριστού, όπως ακριβώς υπάρχει μεταξύ των οικονομικών συνθηκών των φτωχών και των οικολογικών συνθηκών του πλανήτη. Οι επιστήμονες μας λένε ότι εκείνοι που έχουν πληγεί περισσότερο από την τρέχουσα οικολογική κρίση θα συνεχίσουν να είναι εκείνοι που έχουν τα λιγότερα. Αυτό σημαίνει ότι το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής είναι επίσης ζήτημα κοινωνικής πρόνοιας και κοινωνικής δικαιοσύνης». (σκέψη 76)
Εν κατακλείδι, ευχόμαστε σε εσάς, αξιότιμοι αδελφοί και αγαπητά τέκνα, ένα νέο εκκλησιαστικό έτος γεμάτο θείες ευλογίες και παραγωγικότητα, επικαλούμενοι όλους σας, με τη μεσιτεία της Παναγίας της Παμμακάριστος, της οποίας τη θαυμαστή και θαυματουργή εικόνα τιμούμε και εορτάζουμε την ημέρα αυτή και ταπεινά προσκυνούμε, τη ζωοποιό χάρη και το απεριόριστο έλεος του Δημιουργού των πάντων και του Θεού των θαυμαστών.
† Βαρθολομαίος Κωνσταντινουπόλεως
