Τη συνεργασία πίστης και επιστήμης για τη διακονία του ανθρώπου υπογράμμισε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, Βαρθολομαίος, κηρύττοντας την έναρξη των εργασιών του Β΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου του περιοδικού Θεολογία χθες το απόγευμα στη Θεσσαλονίκη.
Θέμα του συνεδρίου αποτελεί «η ορθόδοξη θεολογία και η οντολογία της τεχνολογίας: ανθρωπολογικές, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνέπειες», θέτοντας στο επίκεντρο του θεολογικού και διεπιστημονικού διαλόγου πτυχές της σύγχρονης ψηφιακής πραγματικότητας.
Σε μια λαμπρή τελετή στον ναό του αγίου Δημητρίου, πολιούχου της Θεσσαλονίκης, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Τασούλα, Προκαθήμενων των Εκκλησιών, εκπροσώπων των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών που συμμετέχουν στο συνέδριο, πλειάδας μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδος και του εξωτερικού, εκπροσώπων της πολιτικής ηγεσίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας, ο κ. Βαρθολομαίος επισήμανε ότι «η εσωστρέφεια δεν ωφέλησε ποτέ την Εκκλησία και την ιερή αποστολή της. Η κλειστότητα είναι απομάκρυνση από το πνεύμα των Πατέρων και όχι επιστροφή σε αυτό», εκφράζοντας τη χαρά του για «την ενασχόληση της ορθόδοξης θεολογίας με την τεχνολογία. Στη συνάντηση αυτή πίστη και επιστήμη δεν συμμετέχουν ως αντίπαλοι, αλλά ως συνεργάτες και εταίροι στη διακονία του ανθρώπου», ενώ διευκρίνισε πως η πάλη μεταξύ πίστης και επιστήμης συνιστά λανθασμένη αντιμετώπιση.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης μίλησε για την πολυποίκιλη επιρροή της τεχνολογίας σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής, την κοινωνία και την πολιτική, καθώς και για τις αδιαμφισβήτητες «ευεργεσίες της επιστήμης και της τεχνολογίας», επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι «η επιστήμη δεν δύναται να προσφέρει απαντήσεις και λύσεις στα μεγάλα υπαρξιακά και κοινωνικά προβλήματα, τα οποία ταλανίζουν την ανθρωπότητα, όπως η βία, η αδικία, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός, τα αδιέξοδα των ανθρώπινων σχέσεων και προπάντων ο θάνατος». Ο κ. Βαρθολομαίος συμπλήρωσε πως «απαντήσεις σε αυτά τα προβλήματα προσφέρουν άλλες δυνάμεις, με πρώτη τη θρησκευτική πίστη», εκφράζοντας τη βεβαιότητά του ότι «μαζί με την επιστήμη και την τεχνολογία, τη σύγχρονη υπερδύναμη, το μέλλον της ανθρωπότητας συνδέεται με την πνευματική μεγάλη δύναμη, τη θρησκεία. Χωρίς αναφορά στη θρησκεία δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το παρελθόν, να αναλύσουμε τη σύγχρονη κατάσταση, να φαντασθούμε το μέλλον και να νοηματοδοτήσουμε την ύπαρξή μας».
Αναφερόμενος στην πορεία και την προσφορά του περιοδικού Θεολογία, ο κ. Βαρθολομαίος τόνισε πως αποτελεί «παγκοσμίως γνωστό θεολογικό όργανο της Εκκλησίας της Ελλάδος το οποίο εισήλθε στον δεύτερο αιώνα της ζωής και της προσφοράς του», με παρακαταθήκη αυτό που έχει μέχρι σήμερα αναδειχθεί ως «πρότυπο θεολογικής εργασίας». Επισήμανε, μάλιστα, ότι στόχος της θεολογίας είναι «να μεταδώσει άθικτο, ακέραιο και ανόθευτο το μήνυμα του Ευαγγελίου».
Πρόεδρος Δημοκρατίας για τεχνητή νοημοσύνη: «εργαλείο διακονίας ή όπλο εξουσίας»;
Στον χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επισήμανε ότι η «τεχνολογική επανάσταση την οποία ζούμε δεν αφορά μόνο στην πρακτική μας καθημερινότητα, αλλά και τη σχέση μας με τον άλλο, εν κοινωνία και ετερότητα». Μιλώντας για την τεχνητή νοημοσύνη και τις «σεισμικές μετατοπίσεις» που προκαλεί στον «πυρήνα της ανθρώπινης ταυτότητας», ο κ. Τασούλας εξήγησε ότι μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στις επιστήμες, την ιατρική, τη νομική, αλλά το ερώτημα είναι «πώς θα τη χρησιμοποιήσουμε; Θα διευκολύνει τον άνθρωπο ή θα οδηγήσει σε απομόνωση; Θα αποτελέσει εργαλείο διακονίας ή όπλο εξουσίας;». Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράμμισε ότι «η τεχνητή νοημοσύνη στηρίζεται σε δεδομένα, δεν έχει προσωπική βούληση, της λείπει η εσωτερική ελευθερία, η εμπειρία του πόνου, της αγάπης, της μεταμέλειας, το βίωμα. Μπορεί να προβλέπει, να αποφασίζει, να προσομοιώνει συναισθήματα, αλλά δεν μπορεί να ελευθερώσει και να νοηματοδοτήσει τον κόσμο», συμπληρώνοντας ότι «δεν δαιμονοποιούμε την τεχνολογία, συνιστά κορυφαία κατάκτηση του ανθρώπου. Οι προβληματισμοί αφορούν τη χρήση της».
Κλείνοντας τον λόγο του, ο κ. Τασούλας επισήμανε ότι οι άνθρωποι έλαβαν την εντολή να κατακυριεύσουν τον κόσμο, εκφράζοντας τον προβληματισμό «μήπως κινδυνεύουν να κατακυριευθούν από την αυτονομία της τεχνολογίας».
Αρχιεπίσκοπος Αθηνών: «ο άνθρωπος δεν είναι μηχάνημα ούτε προϊόν. Είναι εικόνα Θεού»
Από την πλευρά του, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, Ιερώνυμος, υποστήριξε ότι «η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερο εργαλείο. Φέρει μέσα της μία νοοτροπία, ένα ήθος, έναν τρόπο να κατανοούμε τον κόσμο. Αυτός ο τρόπος περνά σιγά σιγά στους χρήστες», συμπληρώνοντας ότι «δεν έχει σημασία αν χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για καλό ή για κακό. Ακόμη και μέσω της καλής χρήσης, η τεχνολογία μας κατευθύνει πώς να βλέπουμε τον χρόνο, το σώμα, τον άλλον άνθρωπο και τον κόσμο».
Μιλώντας για την επιρροή της τεχνολογίας στον άνθρωπο, ο κ. Ιερώνυμος τόνισε ότι η τεχνολογία «μεταδίδει μια ορισμένη φιλοσοφία» που είναι «η αγάπη για την ταχύτητα, η προτίμηση στο εύκολο και στο άμεσο, η συνήθεια να μετράμε τα πάντα με αριθμούς. Είναι η πίεση να είμαστε πάντα συνδεδεμένοι, διαθέσιμοι και παραγωγικοί. Είναι η κλίση να βλέπουμε τον άλλο σαν δεδομένα ή ακροατήριο και τον εαυτό μας σαν προφίλ».
Κάνοντας λόγο για τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία «στη ζωή, την υγεία και την επικοινωνία», ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών υπογράμμισε ότι «αφαιρεί πολλά. Περιορίζει τον ανθρώπινο παράγοντα. Αντικαθιστά την εμπειρία με την εικόνα, τη σχέση με τη δικτύωση και εντέλει αποδυναμώνει την ανθρώπινη αξία και αντιστρατεύεται το ανθρώπινο πρόσωπο».
Κλείνοντας τον χαιρετισμό του, ο κ. Ιερώνυμος τόνισε ότι «ο άνθρωπος δεν είναι μηχάνημα ούτε προϊόν. Είναι εικόνα Θεού», προτρέποντας «να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία χωρίς να υποτασσόμαστε στο ήθος της. Να κρατάμε χώρο για σιωπή και προσευχή, για συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο, για χρόνο που δεν μετριέται, αλλά χαρίζεται».
Ο Γραμματέας της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου και Γενικός Διευθυντής της ΕΜΥΕΕ, Αλέξανδρος Κατσιάρας, παρουσιάζοντας τον πυρήνα της θεματολογίας του συνεδρίου, υπογράμμισε ότι «η ορθόδοξη θεολογική σκέψη και η κουλτούρα της Ρωμιοσύνης, εκπροσωπούμενες από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και σχεδόν όλους τους Προκαθημένους –είτε αυτοπροσώπως είτε δι’ αντιπροσώπων– συναντώνται με την ελληνική Πολιτεία διά του Προέδρου της Δημοκρατίας, για να ερευνήσουν το φιλοσοφικό υπόβαθρο της τεχνολογίας και την οντολογία της. Με το Συνέδριο αυτό, που διοργανώθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, γίνεται μια τομή στον περί τεχνολογίας λόγο, που αποκτά και θεσμική έκφραση. Διότι από εδώ και στο εξής κανένας δεν θα μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν γνωρίζει πως η ψηφιακή τεχνολογία έχει φιλοσοφικό υπόβαθρο».
Συνέδριο για την ψηφιακή τεχνολογία «σε έναν κόσμο που προτιμά τις μηχανές από τους ανθρώπους»
Ο κ. Κατσιάρας, εξηγώντας τη σημασία του συνεδρίου, επισήμανε ότι «η παγκόσμια πρωτοτυπία και πρωτιά του Συνεδρίου δεν προέρχονται από αριθμητικά ή ποσοτικά χαρακτηριστικά. Αντλεί το κύρος του από το γεγονός ότι ένας θεσμός, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, με τη συμπαράσταση Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων και Ημιαυτόνομων Εκκλησιών και της Ελληνικής Πολιτείας, θέτει επί τάπητος το μείζον ζήτημα της φιλοσοφίας, της «οντολογίας» της ψηφιακής τεχνολογίας, σε έναν κόσμο που προτιμά τις μηχανές από τους ανθρώπους».
Ακολούθησε η κεντρική διάλεξη του Ομότιμου Καθηγητή Ε.Ι.Ε. Ευθύμιου Νικολαΐδη με θέμα «Η οντολογία της σύγχρονης τεχνολογίας». Ο κ. Νικολαΐδης, στην ομιλία του, εξήγησε ότι είναι δύσκολο να υποστηριχθεί πώς η τεχνολογία είναι ουδέτερη, καθώς «όλες οι αποφάσεις που λαμβάνονται σχετικά με αυτή έχουν άμεσες επιπτώσεις στη ζωή του ανθρώπου και την ιστορία», συμπληρώνοντας πως το ερώτημα είναι αν μπορούν να τεθούν κανόνες στην τεχνολογία.
Αναφερόμενος στην τεχνητή νοημοσύνη, ο καθηγητής επισήμανε ότι «έχει τις αξίες που τις δίνουμε, καθώς όταν οι άνθρωποι παράγουν προγράμματα για την τεχνητή νοημοσύνη αναπαράγουν το αξιακό τους σύστημα. Σχετικά με την οντολογία της τεχνολογίας, ο κ. Νικολαϊδης εξέφρασε την άποψη ότι η τεχνητή νοημοσύνη και γενικά η τεχνολογία σήμερα έχει μία τάση αυτονόμησης από τον άνθρωπο.
