Παρασκευή 19 Απριλίου 2024 | 16:33

Η ταπείνωση του Ιησού Χριστού και της Παναγίας Μητέρας Του

Ιωάννης Καραβιδόπουλος
Ιωάννης Καραβιδόπουλος
Ο κ. Ιωάννης Καραβιδόπουλος, είναι Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. ειδικός στην ερμηνεία της Καινής Διαθήκης

Του ιδίου συγγραφέα:

Η αποστολική περικοπή που διαβάζεται στη θεία Λειτουργία της Κυριακής, που συμπίπτει με την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου προέρχεται από την προς Φιλιππησίους επιστολή του Απ. Παύλου (Φιλιπ. 2,5-11). Η περικοπή αυτή περιγράφει την ταπείνωση του Χριστού και ταιριάζει στην ταπεινή Μαρία  που αξιώθηκε να γίνει η μητέρα του Χριστού, διαδραματίζοντας έτσι ένα σημαντικό ρόλο στην οικονομία του Θεού για τη σωτηρία των ανθρώπων. Η περικοπή αυτή είναι σε Νεοελληνική μετάφραση η εξής:

5 «Να υπάρχει μεταξύ σας το ίδιο φρόνημα που είχε κι ο Ιησούς Χριστός, 6 ο οποίος, αν και ήταν Θεός, δεν θεώρησε την ισότητά του με τον Θεό αποτέλεσμα αρπαγής, 7 αλλά τα απαρνήθηκε όλα, και πήρε μορφή δούλου· έγινε άνθρωπος· 8 και όντας πραγματικός άνθρωπος ταπεινώθηκε θεληματικά υπακούοντας μέχρι θανάτου, και μάλιστα θανάτου σταυρικού. 9 Γι’ αυτό και ο Θεός τον ανέβασε πολύ ψηλά και του χάρισε το όνομα που είναι πάνω απ’ όλα τα ονόματα. 10 Έτσι, στο όνομα του Ιησού όλα τα επουράνια, τα επίγεια και τα υποχθόνια θα προσκυνήσουν, 11 και κάθε γλώσσα θα ομολογήσει ότι Κύριος είναι ο Ιησούς Χριστός, για να δοξάζεται έτσι ο Θεός Πατέρας».

Από μια πρώτη ανάγνωση είτε του πρωτοτύπου κειμένου της Αποστολικής περικοπής είτε της μεταφράσεως που παραθέσαμε αντιλαμβάνεται κανείς ότι πρόκειται για ύμνο, ο οποίος αποτελεί μια πλήρη Χριστολογία σε συμπυκνωμένη μορφή. Ο ύμνος αυτός μπορεί να προέρχεται από την πρώτη Εκκλησία ή και από τον ίδιο τον Απ. Παύλο. Εκείνο που τονίζεται ιδιαίτερα στον ύμνο είναι η ταπείνωση και υπακοή του Χριστού μέχρι θανάτου και μάλιστα σταυρικού θανάτου και εν συνεχεία η υπερύψωσή του στα επουράνια και η αναγνώρισή του ως Κυρίου των πάντων. Ταπείνωση και υπερύψωση στα επουράνια ισχύουν επίσης και για την Παναγία Μητέρα του, – γι΄ αυτό και προφανώς επιλέχθηκε η περικοπή αυτή ως ανάγνωσμα κατά  την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Ο ύμνος περιγράφει την προΰπαρξη του Χριστού (στίχ.6), τη θεία «κένωση» της ενανθρωπήσεως και υπακοής του μέχρι και σταυρικού θανάτου (στίχ.7-8) και την ύψωσή του στα επουράνια ως Κυρίου των  πάντων (στίχ.9-11). Ο Παύλος ίσως αντιμετωπίζοντας κάποια προβλήματα προβολής και επάρσεως ηγετών στην εκκλησία των Φιλίππων προβάλλει ως υπόδειγμα ταπεινώσεως τον Ιησού Χριστό, τον οποίο ζητεί να έχουν ως πρότυπό τους οι χριστιανοί των Φιλίππων (αρχή του αναγνώσματος στίχ.5: «Να υπάρχει μεταξύ σας το ίδιο φρόνημα που είχε κι ο Ιησούς Χριστός».

Μερικά σύντομα σχόλια σε ορισμένους όρους του κειμένου θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόησή του. Ο «εν μορφή Θεού» (του πρωτοτύπου κειμένου), δηλ. ως Θεός (της μεταφράσεως), προϋπάρχων Λόγος, κατά τον θεολογικόν όρο, «κενούται», παίρνει «δούλου μορφήν», πραγματοποιώντας τις σχετικές με τον πάσχοντα δούλο του Θεού προφητείες του προφήτη Ησαΐα. Εδώ ένα σχόλιο για τη φράση «μορφή Θεού» είναι απαραίτητη. Στη λέξη «μορφή» κατά το φιλοσοφικό περιβάλλον της εποχής του Παύλου αποτυπώνεται και εκδηλώνεται η ουσία ενός όντος. Στον Φίλωνα π.χ. ο άρρητος κατά την «μορφήν» (δηλ. την ουσία) Θεός παρουσιάζεται σε μας με τε έργα του. Στη μορφή λοιπόν κρύπτεται το βαθύτερο και απρό­σιτο είναι, ο τρόπος της αληθινής υπάρξεως. Με άλλα λόγια, για να έλθουμε στο ανάγνωσμά μας το να λέγει κανείς για τον Ιησού Χριστό ότι υπάρχει «εν μορφή Θεού» (στο πρωτότυπο κείμενο του αναγνώσματος) ισοδυναμεί με το να δέχεται ότι είναι Θεός. Γι΄ αυτό και ομόφωνα η πατερική παράδοση στη φράση «εν μορφή Θεού υπάρχων» αναγνωρίζει τη θεία φύση του προϋπάρχοντος Χριστού και θεωρεί τη φράση αυτή παράλληλη προς τη διατύπωση του ευαγγελιστή Ιωάννη «και ο Λόγος ην προς τον Θεόν και Θεός ην ο Λόγος» (Ιω.1,1). «Η μορφή του Θεού, Θεού φύσις» σημειώνει επιγραμματικά ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

Η «δούλου μορφή» που παίρνει ο Χριστός δεν σημαίνει ότι παύει να υπάρχει η μορφή Θεού, πράγμα που επισημαίνουν πολλοί ερμηνευτές Πατέρες της Εκκλησίας, υποστηρίζοντας έτσι τη θεία και ανθρώπινη φύση του Υιού του Θεού. Ο ταπεινός και υπάκουος μέχρι θανάτου, «θανάτου δε σταυρού», Χριστός υπερυψώνεται στα επουράνια , ώστε ως Κύριος να αναγνωρίζεται και να ομολογείται από όλους τους ανθρώπους.

Ο ύμνος αυτός είτε είναι της πρώτης Εκκλησίας είτε προέρχεται από τη γραφίδα και ποιητική έμπνευση του Απ. Παύλου (που μας είναι γνωστή και από άλλες επιστολές του, όπως π.χ. Εφεσ. 1,3-14. Κολ.1,15-20. Α΄ Τιμ. 3,16 κ.ά.) αποτελεί μια εξαιρετική σύνοψη της πρωτοχριστιανικής αλλά και της μεταγενέστερης Χριστολογίας της Εκκλησίας.

Όπως ο Χριστός μετά την υπακοή του μέχρι θανάτου υπερυψώθη στα ουράνια, έτσι και η Θεοτόκος, η ταπεινή στη ζωή της, που στον ευαγγελισμό του Αρχαγγέλου Γαβριήλ απάντησε με το «ιδού η δούλη Κυρίου γενοιτό μοι κατά το ρήμα σου» (Λουκ. 1,38), μετά την ένδοξο Κοίμησή της «μετέστη από της γης εις τα άνω». Ο ρόλος της στο μυστήριο της θείας οικονομίας υπήρξε σημαντικός, γι΄ αυτό και η Εκκλησίας εορτάζει με λαμπρότητα πολλά γεγονότα της ζωής της καθώς και την ένδοξο Κοίμησή της, κατά την οποία ψάλλει: «Τη ενδόξω κοιμήση σου ουρανοί επαγάλλονται και αγγέλων γέγηθε τα στρατεύματα» και την οποία Κοίμηση θεωρεί το πλήρωμα της Εκκλησίας ως το Πάσχα του καλοκαιριού. Δεν είναι λοιπόν παράδοξο  ότι οι ύμνοι της Εκκλησίας, παρόλο που αναφέρονται στην Κοίμηση της Θεοτόκου έχουν χαρμόσυνο χαρακτήρα.

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

ΣΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ