Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024 | 8:11

ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΡΟΥΜΑΝΙΑ: Συνέδριο διευθυντών θρησκευτικών υπηρεσιών ενόπλων δυνάμεων

ORTHODOXTV.GR

Γνωρίστε την Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Τηλεόραση και δείτε τις προτάσεις της.

Από το πολεμικό πλοίο στη λατρεία[1]

του Marius Talos

κληρικού-καθηγητή

Εξοχότατοι, Στρατιωτικές και Πολιτικές Αρχές,

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με ένα προσωπικό ανέκδοτο. Πριν από σχεδόν 20 χρόνια, ενώ προετοιμαζόμουν στο Παρίσι για την εξέταση στην ακρόαση εξομολογήσεων –το λεγόμενο Ad audienda Confessiones– η υπηρεσία μου τα Σαββατοκύριακα συνίστατο στο να συνοδεύω ηλικιωμένους Ιησουίτες πατέρες στην απογευματινή τους βόλτα στο Dome des Invalides, δηλ. στον τέως οίκο και νοσοκομείο για τους βετεράνους του στρατού, που σήμερα αποτελεί την έδρα της Επισκοπής των Γαλλικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Σε μια από τις ελεύθερες συζητήσεις μας με έναν πρώην στρατιωτικό ιερέα, που κινούνταν σε αναπηρικό καροτσάκι, άρχισα να ανησυχώ για τις δύσκολες περιπτώσεις που πιθανώς θα αντιμετώπιζα κατά τη διάρκεια της μελλοντικής ποιμαντικής μου διακονίας, ρωτώντας τον για τα θεωρητικά μου διλήμματα. Αντί, όμως, να μου δίνει ακριβείς απαντήσεις στα ερωτήματά μου, μου διηγήθηκε πώς ήταν η πρώτη εξομολόγηση που άκουσε ποτέ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αμέσως μετά τη χειροτονία του, του ανατέθηκε να παραστεί στην εκτέλεση, δια τουφεκισμού, αρκετών Γερμανών στρατιωτών. Καθώς πλησίασε στον τόπο της εκτέλεσης, ο νεαρός ιερέας ψιθύρισε στο αυτί του πρώτου (Γερμανού) αξιωματικού που καταδικάστηκε σε θάνατο: «Ζητώ συγγνώμη, είναι η πρώτη φορά που το κάνω αυτό»· στο οποίο, απάντησε ο μελλοθάνατος: «Μην ανησυχείτε, το ίδιο ισχύει και για μένα, δεν έχω ξαναπεθάνει ποτέ!».

Αυτή η ιστορία διέλυσε ξαφνικά το άγχος μου και ταυτόχρονα με εισήγαγε μέσα στο μυστήριο αυτής της διακονίας: της ποιμαντικής διακονίας στο στράτευμα. Μου έδειξε αμέσως τις ρίζες της κλήσης ως στρατιωτικού ιερέα, τη σημασία της διπλής προετοιμασίας ως ιερέας και στρατιώτης και την ετοιμότητα να ανταποκριθώ με επιτυχία στη «διακονία της παρουσίας εν κινήσει» προς οποιονδήποτε θα αποστελλόμουν (να υπηρετήσω ποιμαντικά), ιδίως στους ανθρώπους εκτός της θεσμικής εκκλησίας. Η παρέμβασή μου θα ακολουθήσει, επομένως, αυτές τις τρεις ανακαλύψεις που θέλω να μοιραστώ μαζί σας.

Μέρος Ι – Οι ρίζες και η ιστορία της ποιμαντικής διακονίας στο Στράτευμα

Για τη χριστιανική ποιμαντική διακονία, ο ίδιος ο Ιησούς διαμορφώνει τρεις θεμελιώδεις πυλώνες διακονίας: (1) να είναι προσχεδιασμένη μέσω της κίνησης και της κατεύθυνσης, (2) να αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα μέσω της σύνδεσης και της συμπόνιας και (3) να επιδιώκει τη μεταμόρφωση μέσω της παρουσίας και της υπηρεσίας.

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η ποιμαντική διακονία εστιάζει προς τα έξω, πέραν των ορίων της Εκκλησίας. Οι χριστιανοί κληρικοί μιμούνται τον Ιησού κινούμενοι προς τα σύνορα, διατηρώντας ταυτόχρονα τα πρότυπα και τις πρακτικές της πίστης τους.

Η προληπτική κίνηση και η προσχεδιασμένη κατεύθυνση απηχούν τον τρόπο του Ιησού, που κατευθύνεται έξω από τον τόπο του και κινείται σε ξένο έδαφος: «ἔρχεται οὖν εἰς πόλιν τῆς Σαμαρείας λεγομένην Συχάρ, πλησίον τοῦ χωρίου ὃ ἔδωκεν Ἰακὼβ Ἰωσὴφ τῷ υἱῷ αὐτοῦ· ἦν δὲ ἐκεῖ πηγὴ τοῦ Ἰακώβ. ὁ οὖν Ἰησοῦς κεκοπιακὼς ἐκ τῆς ὁδοιπορίας ἐκαθέζετο οὕτως ἐπὶ τῇ πηγῇ· ὥρα ἦν ὡσεὶ ἕκτη» (Ιωα. 4, 5-6). Ο Ιησούς, κατά τη διάρκεια της πορείας του προς τη Γαλιλαία, σταματά και κάθεται σε μια πολύ δημόσια και ορατή τοποθεσία. Η ενδυμασία και η προφορά του είναι από έναν ξένο πολιτισμό. Σύντομα εντοπίζεται ότι δεν είναι μέλος του τοπικού χωριού των Σαμαρειτών. Κάποιοι πολίτες ίσως τον είχαν κιόλας αποφύγει. Η κατάσταση φαινόταν πολιτισμικά και κοινωνικά φορτισμένη για να ανάψει: Τι κάνει ένας Εβραίος στη Σαμάρεια; Το ερώτημα αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί μέσα στο χρόνο στο σήμερα: Τι κάνει ένας ιερέας σε μια φυλακή; Τι κάνει ένας «θρησκευτικός επαγγελματίας» μέσα σε ένα εργοστάσιο;

Αγκαλιάζοντας τη διαφορετικότητα μέσω της σύνδεσης και της συμπόνιας. Η ιστορία συνεχίζεται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη 4, 7-8: «ἔρχεται γυνὴ ἐκ τῆς Σαμαρείας ἀντλῆσαι ὕδωρ. λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· δός μοι πιεῖν. (οἱ γὰρ μαθηταὶ αὐτοῦ ἀπεληλύθεισαν εἰς τὴν πόλιν ἵνα τροφὰς ἀγοράσωσι)». Ο Ιησούς αναζητά ενεργητικά και δυναμικά αυτούς που υποφέρουν και στη συνέχεια δημιουργεί χώρο για συζήτηση. Οι κληρικοί, επίσης, αναζητούν τους πάσχοντες και δημιουργούν ευκαιρίες για σύνδεση. Ο Ιησούς, όπως και ένας εμπνευσμένος ιερέας, ξεκινάει τον διάλογο με σκοπό να εμβαθύνει στη συζήτηση. Κινεί το ενδιαφέρον στη Σαμαρείτισσα και εκείνη απαντά στο εδάφιο 9: «λέγει οὖν αὐτῷ ἡ γυνὴ ἡ Σαμαρεῖτις· πῶς σὺ Ἰουδαῖος ὢν παρ’ ἐμοῦ πιεῖν αἰτεῖς, οὔσης γυναικὸς Σαμαρείτιδος; (οὐ γὰρ συγχρῶνται Ἰουδαῖοι Σαμαρίταις)».

Αναζητώντας τη μεταμόρφωση μέσω της παρουσίας και της υπηρεσίας: Το ίδιο Ευαγγέλιο μας λέει να επιβεβαιώσουμε την αξία της αναζήτησης της μεταμόρφωσης μέσω της σκόπιμης έναρξης μιας ποιμαντικής διακονίας παρουσίας στην υπηρεσία των πασχόντων. Ο Ιησούς κινείται προς την ικανοποίηση της βαθύτερης ανάγκης της Σαμαρείτισσας καλώντας την να ρωτήσει τι μπορεί (ο Ιησούς) να κάνει. Είναι προσκλητικός (ο προσκαλών), και ένα βαθύτερο επίπεδο συζήτησης με τη Σαμαρείτισσα μπορεί τώρα να λάβει χώρα όταν αυτή ρωτάει: «Κύριε, οὔτε ἄντλημα ἔχεις, καὶ τὸ φρέαρ ἐστὶ βαθύ· πόθεν οὖν ἔχεις τὸ ὕδωρ τὸ ζῶν; μὴ σὺ μείζων εἶ τοῦ πατρὸς Ἰακώβ, ὃς ἔδωκεν ἡμῖν τὸ φρέαρ, καὶ αὐτὸς ἐξ αὐτοῦ ἔπιε καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ καὶ τὰ θρέμματα αὐτοῦ;» (Ιωα. 4, 11-12). Τώρα η Σαμαρείτισσα έχει εμπλακεί πλήρως σε συζήτηση με τον Ιησού. Επιπλέον, η συζήτησή τους έχει ως θεμέλιο την πίστη. Η απάντηση του Ιησού φανερώνει την αξία που δίνει στη Σαμαρείτισσα και τον σεβασμό του προς αυτήν: «ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῇ· πᾶς ὁ πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου διψήσει πάλιν· ὃς δ’ ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὐ μὴ διψήσῃ εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλὰ τὸ ὕδωρ ὃ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον» (Ιωα. 4, 13-14). Αυτή επιδιώκει εξεταστικά την προσφορά του στον στίχο 15: «Κύριε, δός μοι τοῦτο τὸ ὕδωρ, ἵνα μὴ διψῶ μηδὲ ἔρχωμαι ἐνθάδε ἀντλεῖν».  

Εμπνευσμένη από αυτό το πρότυπο, αλλά εν τω μεταξύ διαμορφωμένη από κάθε σημαντική εποχή, η ιστορία της ποιμαντικής διακονίας στο στράτευμα εξελίχθηκε, κατά τη διάρκεια των αιώνων, ως εξής:

1. Βιβλική εποχή: Η ουσία της ποιμαντικής διακονίας μπορεί να εντοπιστεί ήδη από τα πρώτα χρόνια της ισραηλιτικής ιστορίας μέσω των ρόλων του ιερέα, του προφήτη, του σοφού και του βασιλιά. Στην Καινή Διαθήκη, ο Ιησούς, ως ενσάρκωση αυτών των τεσσάρων ρόλων, υπηρέτησε άνδρες, γυναίκες και παιδιά, τόσο εντός όσο και εκτός της ισραηλιτικής κοινότητας —και το έκανε ολιστικά, ως αρχιερέας, προφήτης, σοφός, βασιλιάς των βασιλιάδων και ευαγγελιστής.

2. Πρώιμη εποχή της Εκκλησίας: Η έμφαση δόθηκε περισσότερο στη χριστιανική ζωή· οι διάκονοι έπαιζαν επίσης σημαντικό ρόλο στη φροντίδα των ατόμων, ιδίως στη φροντίδα των φτωχών.

3. Εξέλιξη της αυτοκρατορικής εκκλησίας: Η Εκκλησία παρείχε και ήλεγχε τη διανομή της κοινωνικής πρόνοιας, προσέφερε συμβουλές για τις καθημερινές υποθέσεις, εκπαίδευε άτυπα και συνεργαζόταν με τους γιατρούς στη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενειών.

4. Αναγέννηση και Μεταρρύθμιση: Η ποιμαντική φροντίδα επεκτάθηκε σε μια στοχευμένη υπεράσπιση και προστασία των θυμάτων των ανηλεών κοινωνικών πρακτικών.

5. Διαφωτισμός και σύγχρονοι χρόνοι: Η ποιμαντική θεραπεία (ο έλεγχος της Εκκλησίας επί της ιατρικής) υποχώρησε, η πρακτική της ποιμαντικής φροντίδας επεκτάθηκε στους ασθενείς και τους ετοιμοθάνατους και οι διάκονοι–φροντιστές άρχισαν να χρησιμοποιούν την αξιολόγηση των ασθενών/πελατών. Καθώς ανέτειλε ο 21ος αιώνας, η συζήτηση για την ποιμαντική φροντίδα έχει επικεντρωθεί πολύ περισσότερο στην πολυεπιστημονική προσέγγιση που χρησιμοποιείται συχνά στους διάφορους τομείς ποιμαντικής διακονίας. Αυτού του είδους η προσέγγιση καλεί τους κληρικούς–ποιμένες να συγκεράσουν τον θεολογικό προβληματισμό με την προσωπική και κοινωνική εμπειρία. Απαιτεί ώστε η ποιμαντική διακονία σε κάθε τομέα εκκλησιαστικής δράσης να αναγνωρίζει τα πολυδιάστατα ζητήματα των ατόμων και των οικογενειών. Κάθε αποδέκτης ποιμαντικής φροντίδας (είναι αναμενόμενο ότι) θα έχει μια προσωπική εμπειρία κρίσης/πρόκλησης που σχετίζεται με το οικογενειακό ιστορικό, την προσωπική ιστορία και τις πολιτισμικές και γεωπολιτικές δυναμικές, μαζί με το ιατρικό ιστορικό, το ψυχικό-πνευματικό ιστορικό καθώς και με την αντιληπτική-γνωστική λειτουργία (την ικανότητα δηλαδή να κατανοεί κανείς πλήρως τι συμβαίνει και πώς αυτό θα επηρεάσει τον ίδιο και τους γύρω του).

Μέρος ΙΙ – Η πολυπλοκότητα της σημερινής ποιμαντικής διακονίας στο Στράτευμα

Σύμφωνα με αυτή την πολύπλοκη ιστορική κατανόηση, η τρέχουσα έννοια της ποιμαντικής διακονίας περιλαμβάνει: (1) την παροχή εκκλησιαστικών υπηρεσιών σύμφωνα με την παράδοση της πίστης κάποιου, (2) τη διευκόλυνση των θρησκευτικών προσδοκιών και απαιτήσεων των άλλων, (3) τη φροντίδα όλων και (4) τη συμβουλευτική των ηγετών σε έναν οργανισμό. Σύμφωνα με την τρέχουσα προετοιμασία για την ποιμαντική διακονία, οι τέσσερις κατηγορίες ικανοτήτων του ιερέα, του πάστορα, του μεσίτη και του θεραπευτή σφυρηλατούνται στο σεμινάριο και μέσω της πρακτικής άσκησης και εμπειρίας της ποιμαντικής διακονίας. Σε αυτές τις τέσσερις πρέπει να προστεθεί και η κατηγορία του δασκάλου.

Λειτουργός. Ο όρος «Λειτουργός» αναφέρεται ειδικά στον τρόπο με τον οποίο ένας κληρικός επιτελεί τη θρησκευτική λατρεία ή το θρησκευτικό τελετουργικό, όπως έχει διαμορφωθεί από τη θρησκευτική ιδιαιτερότητα και τις απαιτήσεις μιας θρησκευτικής ομάδας/εκκλησίας/θρησκείας. Αντιπροσωπεύει την πιο αληθινή έκφραση της χειροτονίας ή της εκκλησιαστικής διακονίας ενός κληρικού. Αυτές οι διάφορες τελετουργίες/εκκλησιαστικές ιεροπραξίες/διαδικασίες είναι συχνά διακριτές σε μια συγκεκριμένη θρησκευτική ομάδα. Για παράδειγμα, ορισμένες θρησκευτικές οργανώσεις/εκκλησίες απαιτούν από τους λειτουργούς τους να χρησιμοποιούν μια τυποποιημένη τελετουργία/εκκλησιαστική ακολουθία/τυπικό για τη βάπτιση. Άλλες θρησκευτικές ομάδες αποδέχονται μια συγκεκριμένη τελετουργία ως προαιρετική. Ορισμένες ομολογίες απαιτούν από έναν ιερέα να υποβάλει ένα πιστοποιητικό βάπτισης στην κεντρική εκκλησιαστική/θρησκευτική διοίκηση της εκκλησιαστικής/θρησκευτικής τους κοινότητας μετά από μια βάπτιση, ενώ άλλες ομολογίες δεν τηρούν κανένα συστημικό αρχείο.

Ποιμένας. Οι ποιμένες επεκτείνουν τη διακονία στα βαθύτερα και πιο οδυνηρά μέρη του πλανήτη. Ο Πάπας Φραγκίσκος προειδοποίησε λέγοντας ότι ένας ιερέας που «δεν βάζει το δικό του δέρμα και την καρδιά του στη γραμμή» τότε γίνεται (ένας απλός) διαχειριστής αντί να είναι διαμεσολαβητής. «Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για την απογοήτευση ορισμένων, που καταλήγουν θλιμμένοι —θλιμμένοι ιερείς!— και έτσι κατά κάποιο τρόπο γίνονται συλλέκτες αντικών ή μικροπραγμάτων, αντί να είναι ποιμένες που ζουν με “την οσμή των προβάτων”», εξήγησε ο Πάπας. «Αυτό σας ζητώ: Να είστε ποιμένες, έχοντας την “οσμή των προβάτων”». Οι ιερείς φέρουν την οσμή των προβάτων τους. Τρώνε το ίδιο φαγητό, κοιμούνται στα ίδια κτίρια, υπομένουν τις ίδιες συνθήκες και φορούν τα ίδια ρούχα με εκείνους που υπηρετούν.

Μεσίτης. Ο κληρικός ως μεσίτης αποτελεί τη βασική προσδοκία για κάθε οργανισμό που προσλαμβάνει ιερέα. Η μεσολάβηση/παρέμβαση/φροντίδα για λογαριασμό άλλων περιλαμβάνει προσευχή, υποστήριξη/υπεράσπιση και σύνδεση. Ενώ οι ικανότητες προσευχητικής μεσιτείας αναπτύσσονται στο σεμινάριο και μέσω της πνευματικής καθοδήγησης, τίποτα δεν αναπτύσσει τις ικανότητες υπεράσπισης/υποστήριξης και διασύνδεσης γρηγορότερα απ’ ότι η πραγματική εμπειρία, που συσσωρεύει κάποιος στην πράξη ως εκκλησιαστικός εφημέριος σε έναν οργανισμό. Οι διαθέτοντες το φρόνημα του υπερασπιστή/υποστηρικτή πιστεύουν στους ανθρώπους και παρέχουν στήριξη μέσω προσφοράς νουθεσίας, παρηγοριάς και ενθάρρυνσης. Συχνά φτάνουν πέρα από αυτούς τους τρείς τομείς ποιμαντικής δράσης, προσφέροντας συμβουλές και μεσιτεία για τους περιθωριοποιημένους.

Θεραπευτής Οι κοινωνίες και οι πολιτισμοί έχουν συνδέσει τους κληρικούς με τη θεραπεία και την ολότητα/ακεραιότητα από την αρχαιότητα. Το βλέπουμε στα πρώτα λόγια του Ιησού μετά τη θεραπεία ενός λεπρού: «Παρουσιάσου στον ιερέα» (Ματθ. 8, 4). Οι ιερείς αναμενόταν να επαληθεύσουν ότι κάποιος ήταν υγιής και είχε θεραπευτεί (Λευιτ. 13, 49, 14, 2). Σε αυτό το πλαίσιο, ο ιερέας δεν επιτελούσε στην πραγματικότητα τη θεραπεία, αλλά απλώς επαλήθευε τη θεραπεία. Οι εφημέριοι δεν πρέπει να εκπλήσσονται όταν ανακαλύπτουν ανθρώπους στη θρησκευτική τους κοινότητα, που επιμένουν να τους θεωρούν ως σύγχρονους σαμάνους που κατέχουν ειδικές δυνάμεις. Υπάρχει μια περιγραφή του στρατηγού George Patton που καλεί τον ιερέα του στο γραφείο του για να του ζητήσει να «φτιάξει» μια προσευχή για να αλλάξει ο κακός καιρός εν μέσω μιας στρατιωτικής εκστρατείας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: «Στρατιωτικέ ιερέα, θέλω να γράψεις μια προσευχή για καλό καιρό. Έχω κουραστεί με τους στρατιώτες μου που πρέπει να αντιμετωπίζουν λάσπη και οδύνες καθώς και τους Γερμανούς. Να δούμε αν μπορούμε να κάνουμε τον Θεό να δουλέψει με το μέρος μας».

Δάσκαλος. Οι περισσότερες θρησκευτικές ομάδες περιμένουν από τους κληρικούς τους να έχουν υψηλό βαθμό εκπαίδευσης. Οι στρατιωτικοί ιερείς μπορεί να έχουν περισσότερα πτυχία και χρόνια σπουδών από άλλους στην εκκλησιαστική/θρησκευτική τους κοινότητα, λόγω των πολλαπλών καθηκόντων που καλούνται να επιτελέσουν στη Λατρεία και τα Μυστήρια, την Πνευματική Φροντίδα, τη Διαχείριση Κρίσεων, τις Ιατρικές και Στρατιωτικές αρμοδιότητες, την επικοινωνία και ούτω καθεξής. Η εκπαίδευσή τους και η πιστοποίησή τους σημαίνει ότι συχνά υπάρχει προσδοκία να λειτουργούν και ως δάσκαλοι εντός του (στρατιωτικού) οργανισμού.

Μέρος III Ευκαιρίες και προκλήσεις

Κλασική διακονία και ποιμαντική διακονία Στρατεύματος

Ενώ τα μοντέλα των τοπικών εκκλησιών συνήθως ενισχύουν μια προσέγγιση του τροχού της άμαξας, όπου ο ιερέας και ο πάστορας παραμένει στο κέντρο και η εξωτερική κοινότητα ακολουθεί τις ακτίνες προς τα μέσα, οι στρατιωτικοί ιερείς αντιστρέφουν το μοντέλο του τροχού της άμαξας παρέχοντας την παρουσία τους εκεί όπου οι άνθρωποι ζουν και εργάζονται κατά μήκος της εξωτερικής στεφάνης του τροχού. Αυτή η αλλαγή παραδείγματος προσφέρει τόσο ευκαιρίες για δημιουργικότητα στον ποιμαντικό τομέα όσο και τεράστιες προκλήσεις για την προσωπική και συλλογική πίστη και ζωή.

Ταυτότητα και ένταξη

Επειδή η ποιμαντική διακονία στο στράτευμα είναι μια διακονία εκτός των πυλών, οι στρατιωτικοί εφημέριοι διατρέχουν τον κίνδυνο να επικεντρωθούν σχεδόν ολοκληρωτικά στην ατομική ανάπτυξη εκτός των ορίων της ιστορικής εκκλησίας. Σε τέτοια μοντέλα φροντίδας, οι στρατιωτικοί εφημέριοι μπορεί να χάσουν την αυθεντική ποιμαντική τους ταυτότητα, όπως αυτή έχει εξελιχθεί στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εκκλησιαστικής/θρησκευτικής τους παράδοσης και του τοπικού εκκλησιαστικού τους σώματος. Είναι σημαντικό να διατηρείται η σύνδεση με το τοπικό εκκλησιαστικό σώμα και να επιδιώκεται η ατομική ανάπτυξη· αυτό επιτυγχάνεται μέσω της φροντίδας που λαμβάνει υπόψη τόσο την ανθρώπινη εμπειρία όσο και την ιστορική παράδοση. Στην ουσία, η διαδικασία μετατοπίζει την εστίαση από το «ποιος είμαι» στο «ποιανού είμαι». Μια τέτοια διαδικασία εξαρτάται από δύο δραστηριότητες: την εκκλησιαστική λατρεία και τον κριτικό στοχασμό. Χωρίς ουσιαστικές και στοχευμένες τελετουργίες, η καθημερινή ζωή δεν μπορεί να γίνει ή να διατηρηθεί ανθρώπινη. Η εξανθρώπιση των τελετουργιών εξανθρωπίζει όλη τη ζωή… Οι αντικρουόμενες τελετουργίες έχουν ως αποτέλεσμα την αποξένωση και την απανθρωποίηση. Από την άλλη πλευρά, οι κοινές νοηματοδοτημένες τελετουργίες έχουν ως αποτέλεσμα το δώρο της κοινότητας.

Δυαδικότητα Εκκλησίας και Κράτους

Ευκαιρίες και προκλήσεις της θεσμικής δυαδικότητας. Τι σημαίνει να είσαι μέλος σε δύο σημαντικούς κοινωνικούς θεσμούς; Τα πλεονεκτήματα αυτής της διπλής σχέσης περιλαμβάνουν απαράμιλλες ευκαιρίες να σχετίζεσαι ως εσωτερικός/οικείος. Οι στρατιωτικοί εφημέριοι διατηρούν συχνή και θετική υπηρεσιακή επαφή όχι μόνο με τα μέλη αλλά και με τον ίδιο τον θεσμό. Οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι είναι αναπόφευκτοι. Στο πλαίσιο των Ενόπλων Δυνάμεων, οι ιερείς κινδυνεύουν να θεωρούν σύμφυτη την αγάπη τους για τον Θεό με την υπηρεσία τους στο έθνος. Ορισμένες εκκλησιαστικές/θρησκευτικές κοινότητες αμφισβητούν την ορθότητα των κληρικών να φορούν στολές και να φέρουν/κατέχουν ιεραρχικό βαθμό. Παραμένει ο κίνδυνος οι ιερείς να υποτάξουν τις προσδοκίες των μελών της εκκλησιαστικής τους κοινότητας (των ομάδων πίστης) στους στρατιωτικούς στόχους. Ωστόσο, αυτό αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εθνικής συζήτησης. Η συζήτηση για τη θεσμική δυαδικότητα επεκτείνεται στη σχέση μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους.

Πόλεμος και ειρήνη

Παραπέμποντας σε ένα πολύ γνωστό μυθιστόρημα ενός διάσημου συγγραφέα, που ανήκει όμως σε ένα έθνος που δύσκολα μπορούμε να αναφέρουμε για προφανείς λόγους που σχετίζονται με τον πόλεμο, αυτό που τελικά αναδεικνύεται ως μείζων πρόκληση για την ποιμαντική διακονία στο στράτευμα είναι η πολύ προβληματική σχέση μεταξύ πολέμου και ειρήνης. Από τη μία πλευρά, υπάρχει η αντίληψη ότι ο στρατός είναι όργανο ειρήνης. Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ στο Spirituali Militum Curae δήλωσε ότι «όσοι ανήκουν στις Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει να θεωρούνται “ως όργανα της ασφάλειας και της ελευθερίας των λαών”», διότι «επιτελώντας καλά αυτή τη λειτουργία συμβάλλουν πραγματικά στη σταθεροποίηση της ειρήνης». Από την άλλη πλευρά, είμαστε όλοι μάρτυρες αυτού που ο Πάπας Φραγκίσκος αποκαλεί «πόλεμο σε κομμάτια», ο οποίος βήμα προς βήμα αναφλέγει όλες τις ηπείρους του πλανήτη μας. Χωρίς να κάνουν πολιτική, οι συνειδήσεις των στρατιωτικών ιερέων εκτίθενται στην πρώτη γραμμή αυτού του τρομερού διλήμματος. Και σε περίπτωση σφαγών, αυτές μελετώνται ως μέρος ενός μαθήματος ηθικής για το πώς μπορεί να επισημαίνονται/καταγγέλλονται οι κακές αποφάσεις και να αντιμετωπίζονται/κατακρίνονται οι ηγέτες που τις λαμβάνουν. Εάν ένας στρατιωτικός ιερέας λάβει γνώση για μια διαταγή που καταφανώς είναι παράνομη ή ανήθικη ή παραβιάζει τις Συμβάσεις της Γενεύης, είναι καθήκον του να υποβάλει επίσημη καταγγελία και να κάνει κάθε δυνατή ενέργεια για να επιστήσει την προσοχή στο πρόβλημα.

Σε (ποιον) Θεό πιστεύουμε;

Και όμως, η πιο σκληρή δοκιμασία που προκαλεί την πίστη των στρατιωτών και των στρατιωτικών ιερέων στην πρώτη γραμμή αφορά τελικά την εικόνα του Θεού, τον οποίο υπηρετούν στην αποστολή τους. Η πνευματικότητα και η ψυχική υγεία, για πολλούς πιστούς, πάνε χέρι-χέρι. Λένε ότι ο Θεός μπορεί να βρεθεί ή να χαθεί σε ένα στρατιωτικό χαράκωμα. Αυτό που έμαθα από την αποστολή μου ως στρατιωτικός ιερέας ήταν ότι ο πόλεμος σπάνια αφήνει ανέγγιχτη την πίστη ενός ανθρώπου. Πολλοί στρατιώτες μού υπέβαλαν εκδοχές της ίδιας βασικής ερώτησης: Πώς μπορείς να συμβιβάσεις τον Θεό της αγάπης με έναν Θεό που επιτρέπει τον τρόμο του πολέμου; Τι κάνει έναν πόλεμο «δίκαιο» πόλεμο; Το «Ου φονεύσεις» είναι μια φράση που όλοι έχουμε ακούσει κάποια στιγμή στη ζωή μας, αλλά υπό ορισμένες συνθήκες γιατί είναι κατά κάποιο τρόπο αποδεκτό για τους στρατούς να σφάζει ο ένας τον άλλον; Υπάρχει ένας τρόπος να ξεφύγουμε από μια τεχνική, δικηγορική απάντηση σε αυτό, αλλά οι στρατιώτες που έθεσαν αυτή την ερώτηση ανησυχούσαν για το πώς εφαρμόζεται στις προσωπικές τους πράξεις. Είναι πάντα δύσκολο να βρούμε μια απάντηση,  ικανοποιητική γι’ αυτούς.

Συμπέρασμα

Όπως ξεκίνησα με ένα στρατιωτικό ανέκδοτο, επιτρέψτε μου να κλείσω την παρουσίαση αυτή με μια στοχαστική φράση ενός πρώην στρατιωτικού ιερέα στο Ιράκ: Αυτό που είναι μοναδικό στο ταξίδι μου —από μια ακλόνητη πίστη, στην απειλή της απώλειάς της και σε μια ανανεωμένη σχέση με τον Θεό— είναι ότι επιταχύνθηκε. Είναι μια απλή αλήθεια: Η ζωή επιταχύνεται σε μια εμπόλεμη ζώνη. Για δύο χρόνια ένιωθα σαν η ζωή μου να ήταν κολλημένη στο fast-forward, με τον Θεό να εμφανίζεται ως θεατής, χωρίς να ανταποκρίνεται στις απεγνωσμένες εκκλήσεις μου να πατήσει το κουμπί της παύσης. Τι μας συμβαίνει όταν αντιμετωπίζουμε τα χειρότερα που μας επιφυλάσσει η ζωή; Τι συμβαίνει όταν ο χρόνος μοιάζει να σταματάει, όταν είμαστε σε θέση να δούμε την αστοχία μας να περνάει μπροστά από τα μάτια μας, είμαστε σε θέση να ακούσουμε και να απομνημονεύσουμε κάθε ήχο που μας περιβάλλει και μπορούμε να μυρίσουμε εκείνες τις αξέχαστες μυρωδιές που δεν θα ξεφύγουν ποτέ από τη μνήμη μας; Αυτές οι σκέψεις και τα συναισθήματα είναι χαραγμένα μέσα μας και στη συνέχεια είναι δική μας δουλειά να προσπαθήσουμε να βγάλουμε νόημα σε αυτό που συχνά μπορεί να μοιάζει παράλογο.

Είναι «η δουλειά μας να προσπαθήσουμε να δώσουμε νόημα σε αυτό που συχνά μπορεί να αισθανόμαστε παράλογο». Δεν γνωρίζω άλλον ορισμό του στρατιωτικού ιερέα που να τονίζει με σαφέστερο τρόπο το χάσμα και τη διαδικασία από το πολεμικό πλοίο στη λατρεία (from warship to worship). Προσπαθώντας τελικά να επανεκτιμήσουμε το αρχικό ερώτημα «τι είναι ο στρατιωτικός ιερέας», μπορούμε απλά να πούμε: αντί να προσδιορίζεις τον εαυτό σου λέγοντας «είσαι αυτό που κάνεις», το κάλεσμα λέει: «κάνε αυτό που είσαι. Ένας άνθρωπος κληθείς από τον Θεό και προσληφθείς από την Πατρίδα για μία αποστολή».

Σας ευχαριστώ!


[1] (Σ.τ.Μ.) Ο τίτλος της ομιλίας μπορεί μεν στα ελληνικά να φαίνεται παράδοξος αλλά στο πρωτότυπο, στην αγγλική γλώσσα, αποτελεί (ο τίτλος) ευφυή έμπνευση (from Warship to Worship), διότι μέσω του λογοπαίγνιου των ομόηχων λέξεων Warship και Worship αποδίδει ταυτοχρόνως και την διφυή υπόσταση της ποιμαντικής διακονίας στις ένοπλες δυνάμεις αλλά και τον διλημματικό χαρακτήρα της.

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Τελευταίες αναρτήσεις:

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ