Ἐντός ὀλίγων ἡμερῶν ἀνοίγει τίς πύλες ἡ νέα ἐκπαιδευτική περίοδος μετά τή ραστώνη τῶν θερινῶν διακοπῶν. Εὐτυχῶς ἀκόμα! διά τό ὀρθόδοξο ἑλληνικό κράτος ἐπιτρέπεται ἡ τέλεσις τοῦ ἁγιασμοῦ καί οἱ μαθηταί θά ὁδεύσουν εἰς μία νέα ἀναζήτηση τῆς μαθήσεως ἀναλόγως τῆς βαθμίδος ὅπου φοιτοῦν.
Ποίοι ὅμως γνωρίζουν ὅτι ἡ πατρότης «τῆς σπουδαζούσης Νεότητος», ἀνήκει εἰς τόν Βασίλειο Καισαρείας, τόν μέγιστο δογματικό θεολόγο; Τά ἔργα του χαρακτηρίζονται ὡς «παιδαγωγικά», δίδοντα μεγάλη σημασία στήν χριστιανικήν παιδείαν καί τήν καλλιέργεια τῆς ψυχῆς (Εἰς τήν ἀρχήν τῶν Παροιμιῶν) ἀναδεικνύει τά μαθήματα ἀναλήψεως καί τήν διάκρισιν ὠφελίμου καί βλαβερᾶς παιδείας. Ἡ ἀληθής παιδεία κατά τόν Μέγα Ἱεράρχη εἶναι «πολλῶν χρημάτων τιμιωτέρα».
Πεποίθησις τοῦ Βασιλείου ὡς ἐμπείρου παιδαγωγοῦ εἶναι ὅτι οἱ νέοι θά ὠφελοῦντο τά μέγιστα ἐκ τῆς μελέτης τῆς κλασσικῆς γραμματείας ὡς «προπαρασκευαστικοῦ σταδίου» διά νά στραφοῦν μετέπειτα εἰς τήν μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς πού ἀναφέρεται ἐντός αὐτῆς ἡ αἰώνιος καί μέλλουσα ζωή.
Βεβαίως, ἐξοβελίζει τήν μυθολογία τῶν θεῶν πού ἐμπεριέχεται στήν κλασσική παιδεία. Ἰδιαιτέρως ἐκ τῆς κλασσικῆς φιλολογίας παράδειγμα γιά τούς νέους ἀποτελοῦν ἔργα τοῦ Ὁμήρου, Ἡσιόδου, Σόλωνος, Εὐριπίδου, Πλάτωνος, Σωκράτους καί τοῦ κοσμοκράτορος Μεγάλου Ἀλεξάνδρου διά τῶν συγγραφέων του, Πτολεμαίου, Ἀριστοβούλου, Φλαβίου Ἀρριανοῦ, Κούρτιου Ρούφου, Πλουτάρχου, Στράβωνος, Ἰωσήπου καί Διοδώρου τοῦ Σικελιώτου.
Οἱ ἀρετές πού ἐμπεριέχονται εἰς τά πρόσωπα αὐτά καί ἀποτυπώνονται εἰς τά ἔργα τους ἐγγίζουν τά παραγγέλματα τοῦ Εὐαγγελίου. Εἰδικῶς εἰς τό ἔργον του «Πρός τούς Νέους ὅπως ἄν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων» ὁ Μέγας Βασίλειος, παρακινούμενος ἐκ τῆς πνευματικῆς ἀναγεννήσεως τῆς ἐποχῆς του καί τῶν πολλαπλῶν ρευμάτων της (Δ΄ αἰών) προσεπάθησε νά συμβιβάση τά ἀντιπαλώμενα ρεύματα καί νά ἐμφυσήση εἰς τήν νέα γενιά τά ἰδεώδη τοῦ χριστιανισμοῦ.
Εἰς πᾶσαν ἐποχήν οὕτως καί σήμερον οἱ νέοι ἀρέσκονται εἰς τό λαμπρό περιτύλιγμα καινοφανῶν ἰδεολογημάτων καί ἐπηρεάζονται ἀπό προπαγανδιστικά συνθήματα μηδενισμοῦ καί ἀνατρεπτισμοῦ. Ὅλοι παρακολουθοῦμε χαώδεις σκηνές ἐκ τῶν ἐκπαιδευτικῶν ἱδρυμάτων μέ πρωταγωνιστή τήν «σπουδάζουσα Νεολαία» καί δέν μᾶς προξενοῦν ὑπερηφάνεια.
Θεωροῦμε, ὅμως, χρέος τῆς σπουδαζούσης νεολαίας τήν μελέτη τῶν ἔργων τοῦ Μεγάλου Ἱεράρχου διότι διά πολλῶν θά ὠφεληθοῦν, καθόσον κατά τόν ὑμνογράφον «παιδείας γεγονώς ἁπάσης ἔμπλεως, οὐ μόνον τῆς κάτω καί πατουμένης, πολλῷ δέ μᾶλλον τῆς κρείττονος ἀνεδείχθης τῷ κόσμῳ φῶς».