Ἐπί δύο αἰῶνας ἡ μνήμη τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν ἔχει καθιερωθεῖ ὡς ἡ πλέον ἐπίσημος ἑορτή τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων καί τῆς παιδείας. Οἱ σπουδαῖες ὁμιλίες καί τό πλουσιώτατον ἔργον τῶν Τριῶν αὐτῶν μεγάλων Πατέρων καί Οἰκουμενικῶν Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας, δικαιολογοῦν αὐτόν τόν σύνδεσμον.
Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι μελωδίσαντες ἐν μέσῳ τῆς Ἐκκλησίας ὄχι μόνον μέλος ἐναρμόνιον θεολογίας, κατεστάθησαν ὑψηλά ἀναστήματα ἤθους, κύρους, πνευματικῆς αὐθεντίας, λαμπρᾶς μορφώσεως, σπουδαίας πείρας, διδάσκαλοι φωτισμένης διανοίας, βιωματικῆς ἐμπειρίας, πλουσίας χάριτος καί σοφίας.
Ἡ μνήμη των ἔρχεται νά μᾶς ὑπομνήσει ποῖο μπορεῖ καί πρέπει νά εἶναι τό βαθύ περιεχόμενον καί ἡ πλατιά ἔννοια τῆς παιδείας, πού δέν μπορεῖ νά εἶναι τίποτε περισσότερον ἀπό ἕναν προσωπικό συνδυασμό ἀρχαιοελληνικῆς κλασσικῆς σοφίας καί ἁγιοπατερικῆς γραμματείας. Ὁ πλοῦτος τῆς ἑλληνορθοδόξου παραδόσεως ἔχει πολλά νά μᾶς διδάξει.
Ὁ 21ος αἰών πρέπει νά ἐνισχυθεῖ ἀπό τήν πεῖραν τοῦ παρελθόντος καί ὅλοι, καθηγηταί καί μαθητιῶσα, νεολαία νά λάβουν ἐφόδια ἀνατάσεως καί ἀντιστάσεως πού θά δημιουργήσουν χαρακτῆρας ὁλοκληρωμένους καί ὑγιοῦς προσωπικότητος. Δυστυχῶς ὑπάρχουν νέοι ἄνευ νοσταλγίας καί ὁράματος, ἤθους καί ἀνθρωπιᾶς, τιμιότητος, θεοσεβείας καί φιλοπατρίας, φιλοκαλίας καί φιλελευθερίας, ὅπως καί ὑπάρχουν νέοι ἐφοδιασμένοι μέ ἦθος, μέ τό ἦθος ἐκεῖνο πού θά προσφέρει ἐλπίδα καί χαρά εἰς τόν ἄνθρωπο καί θά τόν κάνει νά ἀποστραφῆ τό εὔκολο κέρδος τῆς ἀπάτης καί τῆς ἀτιμίας, τῆς προσκαίρου ἡδονῆς, πού καταλήγει εἰς ὀδύνη.
Ἕνα ἄηθες ἦθος ἐπικρατεῖ σήμερον καί εἰρωνεύεται συστηματικά ὅσους μαθητεύουν ἤ διδάσκουν τήν ἑλληνορθόδοξον παράδοσίν μας, ἡ ὁποία δέν ἀντιμάχεται ἀναιτίως τήν παγκοσμοποίησιν, ἀλλά θέλει νά θωρακίση τούς νεοέλληνας καί νά τούς καταστήση οἰκουμενικούς ἀνθρώπους, πού θά ἀξιοποιοῦν τά ὄντως ἀγαθά, ἀπ’ ὅπου καί ἄν προέρχονται, θά ἀπορρίπτουν τά νόθα, τά ἀναληθῆ καί τά ἀρνητικά καί θά ἐκτιμοῦν τόν ἐγχώριον πολιτισμόν ἀλλά καί τήν πολιτιστικήν ταυτότητα ἑκάστου λαοῦ. Ὁ πολύσοφος Μ. Βασίλειος, μεγάλος ἐν τῷ μεγαλείῳ, προτρέπει εἰς τούς ὑπερόχους λόγους του τούς νέους νά μαθητεύουν εἰς ἀρχαιοελληνικά κείμενα καί ὡς μέλισσες νά δρέπουν τό νέκταρ τῆς σοφίας καί τῆς ἀρετῆς πανταχόθεν.
Ὁ φιλόσοφος θεολόγος, ποιητής καί ῥήτωρ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος προτρέπει εἰς τήν μελέτη τῶν κλασσικῶν γραμμάτων, θεωρώντας ὅτι ἕν ἐκ τῶν σημαντικοτέρων ἀγαθῶν εἰς τήν ζωήν τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἡ παιδεία. Ὁ χρυσορρήμων Χρυσόστομος εἰς πολλούς λόγους του φανερώνεται ὡς ἄριστος παιδαγωγός καί διδάσκαλος, διαπρύσιος κῆρυξ τοῦ φιλαρέτου βίου. Τό πνεῦμα τῶν σήμερον ἑορταζομένων Τριῶν Ἱεραρχῶν, Μυστῶν τῆς θεολογίας καί Οἰκουμενικῶν Διδασκάλων, προστατῶν τῆς ἑλληνικῆς παιδείας καί τῶν γραμμάτων παραμένει διά τῶν αἰώνων ἀστείρευτος πηγή δογματικῶν καί ἠθικῶν ἀληθειῶν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, πηγή βαθυστοχάστου φιλοσοφικῆς ἀληθείας καί ἑρμηνείας τῶν θεϊκῶν δογμάτων καί ἠθικῶν ἀρχῶν, πηγή ἐμπνεύσεως διά τούς ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας.
Ἐνίοτε ἐνεφανίζοντο ἀπ’ ἄμβωνος σκληροί ἐλεγκταί τῶν ἀδίκων καί ἀρπάγων λειτουργῶν τῆς πολιτείας, διότι μέλημά των ἦτο ἡ ἐξυγίανσις τῆς κοινωνίας καί ἡ ἀποκατάστασις τῆς εὐσεβείας ὡς πραγματικῆς ἐκδηλώσεως τοῦ ἐναρέτου βίου. Ὑπῆρξαν οἱ πρῶτοι φιλοσοφήσαντες Ἕλληνες χριστιανοί θεολόγοι. Ἡ διδασκαλία των λαμπρύνεται ὑπό τῆς φιλοσοφικῆς αἴγλης τοῦ ἀθανάτου ἑλληνικοῦ πνεύματος.
Αὐτό πρέπει νά ἀποτελεῖ εἰς τό διηνεκές ἐπιθυμία πάντων καί ὅραμα, ἐάν θέλομεν νά ζήσωμεν ὡς ἔθνος εἰς τούς αἰῶνας, ἐνστερνιζόμενοι τό κήρυγμα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ὅτι ἡ ἔννοια τοῦ ἑλληνορθοδόξου ἀποτελεῖ ἱστορικήν πραγματικότητα.