Τρίτη 19 Μαρτίου 2024 | 4:57

Οι Μονές του Παπίκιου Όρους και οι ιστορικές συνισταμένες του μοναχισμού της θράκης

ORTHODOXTV.GR

Γνωρίστε την Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Τηλεόραση και δείτε τις προτάσεις της.

Πριν λίγες μέρες, είδε το φως της δημοσίευσης ένα σπουδαίο για τις θρακικές σπουδές, την ιστορία και την αρχαιολογία της ελληνικής Θράκης και της περιοχής της Ροδόπης ειδικότερα βιβλίο. Πρόκειται για την μελέτη του κ.  Δημήτριου Αντ. Κουντουράκη με τίτλο Παπίκιον Όρος και ιβηρική αριστοκρατία του Βυζαντίου. Η μονή του αγίου Γεωργίου, η Μαρία η Αλανή και ο Γρηγόριος Πακουριανός (Κομοτηνή 2021, σελ. 551), που εκδόθηκε από την Ιερά Μητρόπολις Μαρωνείας και Κομοτηνής, σε μια καλοτυπωμένη και καλοεπιμελημένη έκδοση μεγάλου σχήματος.

          Έχουμε και κατά το παρελθόν γράψει για το εκδοτικό πρόγραμμα της Ιεράς Μητροπόλεως Μαρωνείας και Κομοτηνής, καθώς και για την ιδιαίτερη φροντίδα που επιδεικνύεται για τα εκκλησιαστικά μνημεία και κειμήλια, τα σχετιζόμενα με την ελληνορθόδοξη παράδοσή μας. Και βέβαια, η παρούσα έκδοση εντάσσεται στο πρόγραμμα αυτό, που αποσκοπεί στην μελέτη και ανάδειξη των μνημείων και των κειμηλίων της ελληνικής Θράκης, στα πλαίσια ενός έργου με προφανή πνευματική, επιστημονική αλλά και εθνική σημασία και στόχευση.

          Η μονογραφία αυτή στηρίζεται στην μεταπτυχιακή διατριβή του συγγρ., που εκπονήθηκε στα πλαίσια των μεταπτυχιακών σπουδών του, στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Μετά τον πρόλογο του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμονος (σ. 9), τον πρόλογο του συγγρ. (σ. 11), τις βραχυγραφίες (σ. 15), και την παράθεση των πηγών και της βιβλιογραφίας που χρησιμοποιούνται (σ. 17), παρατίθεται η εισαγωγή της μελέτης (σ. 53). Στη συνέχεια, το βιβλίο αποτελείται από έξι κεφάλαια. Το πρώτο (σ. 63) επιγράφεται «Το καθολικό του μοναστηριακού συγκροτήματος στον Ληνό Ροδόπης» και περιλαμβάνει τα σχετικά με τα ανασκαφικά δεδομένα, την αρχιτεκτονική και το δάπεδο του καθολικού και τη χρονολόγησή τους, καθώς και για τα δύο στρώματα των τοιχογραφιών, σπαράγματα των οποίων έχουν διασωθεί, και τη χρονολόγησή τους.

           Το δεύτερο κεφάλαιο (σ. 119) έχει τίτλο «Η κτητορική τοιχογραφία του καθολικού του μοναστηριακού συγκροτήματος στον Ληνό Ροδόπης» και μελετά τόσο την κτητορική τοιχογραφία στη λιτή του ναού και τη χρονολόγησή της, όσο και τα διακριτικά της βασιλικής ιδιότητας των απεικονιζομένων προσώπων στην τοιχογραφία αυτή. Το τρίτο κεφάλαιο (σ. 173) έχει τίτλο «Η κτητορική τοιχογραφία του μοναστηριακού συγκροτήματος στον Ληνό και η Μαρία Αλανή-Βοτανειάτη» και ασχολείται με την σχέση της τοιχογραφίας με την Μαρία Αλανή-Βοτανειάτη, σύζυγο των βυζαντινών αυτοκρατόρων Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα (1071-1078) και Νικηφόρου Γ΄ Βοτανειάτη (1078-1081), καθώς και με τον γιό της Κωνσταντίνο Δούκα τον Πορφυρογέννητο (1074-1095/1096;). Το τέταρτο κεφάλαιο (σ. 201) περιλαμβάνει όσα ακριβώς δηλώνει ο τίτλος του «Το δαχτυλίδι-σφραγίδα της Μαρίας Βοτανειατίνας».

            Τέλος, το πέμπτο κεφάλαιο (σ. 221), όπως και ο τίτλος του δηλώνει, ασχολείται με τη «Ζωή της Μαρίας της Αλανής», από τη γέννησή της (1052) μέχρι την βασιλεία του Νικηφόρου Γ΄, κατά την επανάσταση των Κομνηνών (1081), κατά την περίοδο της βασιλείας του Αλεξίου Κομνηνού μέχρι και την μοναχική κουρά της (1081-1086) και την πορεία της στο μοναχισμό έκτοτε (1086 κ.εξ.). Τέλος, το πέμπτο κεφάλαιο (σ. 319) έχει τίτλο «Η Μαρία Αλανή, το Παπίκιον, οι Πακουριανοί και η μονή στο Ληνό», και περιλαμβάνει τα σχετικά με την ζωή και σταδιοδρομία του Γρηγορίου Πακουριανού (α΄ μισό 11ου αι. – 1086), την σχέση της Μαρίας Αλανής με το Παπίκιον, τους Πακουριανούς και τη μονή στο Ληνό, την σχέση της με τον Ιωάννη Πετρίτζη και τις υποψήφιες μοναχές της μονής Παναγίας της Πετριτζονίτισσας και τα σχετικά με τον αποδιδόμενο σε αυτήν τάφο, που τελικά ταυτίζεται με τον τάφο του γιού της. Ο τόμος κλείνει με εκτενή και κατατοπιστικά συμπεράσματα (σ. 439), χρηστικά για τον μελετητή ευρετήρια (σ. 445), περίληψη στην αγγλική γλώσσα (σ. 467) και ένα παράρτημα (σ. 474) με σχέδια και κατόψεις, εικόνες, χάρτες, καθώς και κατάλογο της προέλευσής τους (σ. 556).

               Η μελέτη είναι αναλυτική και πλήρως τεκμηριωμένη σε βιβλιογραφικά και ανασκαφικά δεδομένα, καθώς και σε αναφορές των πηγών, απέναντι στις πληροφορίες των οποίων ο συγγρ. στέκεται με κριτική διάθεση. Αποτέλεσμα της στάσης του αυτής είναι ότι αναθεωρούνται αρκετά δεδομένα της σχετικής βιβλιογραφίας, ενώ φωτίζονται ερμηνευτικά ευρήματα και αναφορές, που οφείλονται τόσο στις ανασκαφές, όσο και στην μελέτη των πηγών από προγενέστερους ερευνητές και μελετητές. Έτσι, φωτίζονται σημαντικές πτυχές της ιστορικής διαδρομής των μονών του Παπικίου όρους, αλλά και πτυχές της σχέσης τους τόσο με την αυτοκρατορική αριστοκρατία και την αυτοκρατορική αυλή της Βασιλεύουσας, όσο και με τα μοναστήρια του Αγίου Όρους.

              Παραλλήλως, ταυτίζεται το μοναστήρι που ανασκάφηκε στον Ληνό με την αναφερόμενη μονή του αγίου Γεωργίου, και μάλιστα ως μετοχίου της μονής Παναγίας της Πετριτζονίτισσας, και εξετάζεται η δραστηριότητα του Γρηγορίου Πακουριανού, που έδρασε στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης, αλλά και της Μαρίας της Αλανής, συζύγου δύο αυτοκρατόρων, του Μιχαήλ Ζ΄ και του Νικηφόρου Γ΄, και μητέρας του Πορφυρογέννητου Κωνσταντίνου Δούκα, στον οποίο αποδίδεται και ο τάφος που βρέθηκε στο μοναστήρι, όπου ανακαλύφθηκε το δακτυλίδι της αυτοκράτειρας Μαρίας. Συνεπώς φωτίζεται η σχέση εξεχόντων μελών της ιβηρικής αριστοκρατίας του Βυζαντίου, του 11ου αιώνα με το συγκεκριμένο μοναστήρι, και με τις μονές του Παπικίου όρους, αλλά και με τη Θράκη γενικότερα.

               Τα γραφόμενα στην σπουδαία αυτή μελέτη αποδίδονται με ύφος γλαφυρό, με επιστημονική ακρίβεια, με συνεχείς και πυκνές αναφορές στην βιβλιογραφία και τις πηγές και με το βλέμμα ενός εμπνευσμένου ερευνητή, ο οποίος με την ορθή επιστημονική καθοδήγηση που έλαβε από τον συνάδελφο Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Γεώργιο Τσιγάρα μπόρεσε να συνθέσει μια πρωτότυπη, τεκμηριωμένη και ρηξικέλευθη μονογραφία, η οποία θα καταλάβει εξέχουσα θέση στην σχετική ελληνική και ξένη βιβλιογραφία.

               Όλα αυτά όμως δεν θα είχαν έρθει στο φως της δημοσίευσης χωρίς την εμπνευσμένη φροντίδα του λογίου και φιλόκαλου Μητροπολίτη Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμονος, ο οποίος ενισχύει πάντοτε παρόμοιες προσπάθειες, καθώς και ο ίδιος είναι διδάκτορας Λαογραφίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, με την διατριβή του μάλιστα να αναφέρεται στη λαϊκή λατρευτική παράδοση των κατοίκων των Αβδήρων. Οι επιστημονικές μελέτες που έχουν εκδοθεί στα χρόνια της αρχιερατείας του, μαζί με την ανακαίνιση και φροντίδα για τα μνημεία, τα αρχεία και κάθε φύσης ιστορική μαρτυρία της διαχρονικής πορείας της επαρχίας του, καταδεικνύουν το σοβαρό της προσπάθειάς του και το γόνιμο των πνευματικών και επιστημονικών έργων που υπό την καθοδήγηση και την ευλογία του επιτελεί η Ιερά Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής.

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Τελευταίες αναρτήσεις:

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ