Επιστρέφοντας αυτό το καλοκαίρι για πρώτη φορά στους γνώριμους εορτασμούς της Παναγίας και των άλλων μεγάλων αγίων πως θα μπορούσαμε να βιώσουμε διαφορετικά αυτές τις γιορτές;
Το ερώτημα είναι τι θα πει «διαφορετικά». Καταρχάς, ο εορτασμός όπως τον γνωρίζει η παράδοση του λαού μας, που σημαίνει συνάντηση στο χωριό, πανηγύρι, χορός, γλέντι και τα σχετικά έθιμα, δεν είναι κάτι ούτε λίγο ούτε και κακό. Έχουμε τόση ανάγκη να ξανασμίξουμε, να βρεθούμε μαζί, να χαρούμε, να αγκαλιαστούμε, να ξεκουραστούμε, ύστερα μάλιστα από τους πρωτοφανείς περιορισμούς της πανδημίας.
Σε κάτι τέτοιο η γιορτή της Παναγίας αποτελεί εξαιρετική αφορμή. Στους εορτασμούς όμως που αναφέρεστε υπάρχει κάτι πολύ πιο βαθύ και μόνιμο. Είναι το πρόσωπο της Παναγίας, είναι οι παρακλήσεις, το προσευχητικό ακούμπημα, η έκφραση της εμπιστοσύνης, η ενίσχυση της πίστεως, η προσέγγιση στον κόσμο και στον χώρο του Θεού. Το να δώσουμε λίγο από το εκκλησιαστικό χρώμα που αναλογεί στη γιορτή, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα βιοματικό ανταπόδομα στην ψυχή και φυσικά να υπογραμμίσει τη διαφορετικότητα της γιορτής. Αυτό υπάρχει στη ζωή μας ως λαού, είναι αποτυπωμένο στο πετσί της παραδόσεώς μας, είναι χαραγμένο στο μεδούλι της ψυχής μας, δυστυχώς όμως είναι ξένο προς τις νέες αντιλήψεις του απογυμνωμένου από πνευματικές ομορφιές σύγχρονου κόσμου.
Η Παναγία δεν είναι πανηγύρι ούτε έθιμο ούτε ξωκλήσι ούτε νεκρό εικόνισμα ούτε φυσικά αφορμή για τρελό ξεφάντωμα. Η Παναγία είναι Θεοτόκος, μητέρα της ζωής και Οδηγήτρια, οδηγός προς την Ζωή, προς τον Θεό.
Τι είναι αυτό κατά την γνώμη σας που ωθεί τον ελληνικό λαό να τιμά τόσο μαζικά την Παναγία τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου;
Είναι διάφορα πράγματα. Κάποια από αυτά είναι συναισθηματικού, ψυχολογικού η και κοινωνικού υποβάθρου, κάποια όμως άλλα έχουν να κάνουν με την υπαρξιακή ανάγκη της πίστεως. Το πρόσωπο της Παναγίας μαγνητίζει την ψυχή κάθε πιστού και αποτελεί μοναδικό δρόμο προσέγγισης του Θεού. Το μεγαλείο του προσώπου της, η κεντρική θέση της στο μυστήριο του Θεού, η δύναμη της προσευχής της, η πίστη στα πολλά θαύματα που ενεργούνται στο όνομά της, η αίσθηση ότι αυτή πρώτη ζει και κατανοεί τον ανθρώπινο πόνο, όλα αυτά συνδέονται με την ελπίδα και τη δίψα κάθε αγνής ψυχής για τον Θεό. Ο πιστός λαός αισθάνεται την σκέπη και προστασία της και ζητεί τις πρεσβείες της. Η Παναγία σηκώνει το βάρος και τις θλίψεις της καθημερινότητος από τη μία μεριά και την ανάγκη του ανθρώπου για τη βασιλεία του Θεού από την άλλη.
Αυτές οι γιορτινές ημέρες βρίσκουν κάποιους συνανθρώπους μας σε καταστάσεις έμπονες. Πως βιώνετε τον Δεκαπενταύγουστο στην Μονάδα Ανακουφιστικής Φροντίδας «Γαλιλαία»;
Προηγουμένως χρησιμοποίησα τις λέξεις βάρος και θλίψεις. Η «Γαλιλαία» είναι ένα ίδρυμα που παρέχει όχι θεραπεία αλλά ανακούφιση συμπτωμάτων σε βαριά ασθενείς. Σηκώνει το βάρος και απαλαίνει τη θλίψη. Υπάρχει για να αγκαλιάζει τον πάσης φύσεως πόνο είτε αυτός είναι φυσικός, είτε ψυχολογικός, είτε κοινωνικός, είτε κυρίως υπαρξιακός. Υπάρχει για να μαζεύει τα συντρίμματα των ψυχών και των σωμάτων και να τα συναρμολογεί, ώστε ο άνθρωπος ακόμη και όταν φτάνει στον θάνατο να είναι ανασυγκροτημένος. Αυτό για να γίνει, εκτός από την ιατρονοσηλευτική φροντίδα η την ψυχοκοινωνική στήριξη, χρειάζεται οπωσδήποτε αγνή αυθεντική αγάπη και βέβαια ενέσεις αληθινής ελπίδας και υγιούς πίστεως, χωρίς πολλά λόγια και διδασκαλίες. Κάθε δωμάτιο, κάθε κρεβάτι έχει μία όμορφη εικόνα της Παναγίας, μια εικόνα που μιλάει μόνη της. Και μόνον η θέα της μπορεί να δώσει γλύκα στην ψυχή, ανακούφιση, παρηγοριά. Το ίδιο και η καμπάνα που χτυπάει κάθε τόσο για τις παρακλήσεις. Πολύ περισσότερο η προσευχή σε αυτήν. Και ακόμη περισσότερο η δική της προσευχή.
Εσχάτως, έχει ανοίξει μία μεγάλη συζήτηση στην Εκκλησία και την κοινωνία γύρω από την έννοια της οικογένειας. Πως πιστεύετε ότι αυτή έχει διαμορφωθεί κοινωνικά, μετά και από την εισαγωγή της τεχνητής γονιμοποίησης; Τι οπτική μπορεί να προσφέρει η Εκκλησία σε αυτές τις πρωτόγνωρες αλλαγές;
Δεν ξέρω αν έχει ανοίξει συζήτηση. Νομίζω η κοινωνία τραβάει τον δρόμο της χωρίς πολλές συζητήσεις και η Εκκλησία προσπαθεί να αντιληφθεί την όλη εξέλιξη του ιερού θεσμού της οικογένειας, αλλά όμως με αργούς ρυθμούς. Οι αλλαγές είναι ραγδαίες. Βλέπετε ο γάμος σταδιακά απογυμνώνεται από τη δόξα και την αίγλη του μυστηρίου και εξελίσσεται σε πολιτική σύμβαση η σύμφωνο συμβίωσης και τα σχετικά. Και οι θρησκευτικοί γάμοι δυστυχώς έχουν τόσο εκκοσμικευθεί που διερωτάται κανείς τι σχέση μπορεί να έχει η όλη ιεροτελεστία με το «μέγα μυστήριο» που κηρύττει η Εκκλησία. Στη Μητρόπολή μας γίνονται οι περισσότεροι στην Ελλάδα θρησκευτικοί γάμοι και το διαπιστώνουμε αυτό καθημερινά με μεγάλη λύπη. Δίπλα σε αυτό, υπάρχουν τα διαζύγια η εξαφάνιση της πολύτεκνης οικογένειας, με τις όποιες τεράστιες συνέπειές της, και φυσικά ο πανσεξουαλισμός και η απροκάλυπτη προβολή της πρωτοφανούς διεμφυλικής προπαγάνδας και της αμφισβήτησης της ταυτότητας του φύλου σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια και μόνο ματιά στις ειδήσεις η στις διαφημίσεις πιστοποιεί τα παραπάνω.
Αυτό που Εκκλησία μπορεί να προσφέρει είναι να ξαναζωντανέψει τον γάμο ως μυστήριο της αγάπης και της ζωής στην πράξη, όχι στα λόγια.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, μετά την βάφτιση τέκνου ομόφυλου ζευγαριού, δήλωσε ότι χρειάζεται μία «ειλικρινής συζήτηση» για την σεξουαλικότητα και το φύλο στην Εκκλησία. Συμφωνείτε με αυτό, και αν ναί, ποιος είναι ο σωστός τρόπος να γίνει μία τέτοια συζήτηση;
Δυστυχώς, ο συγκεκριμένος εκκλησιαστικός άνθρωπος που μιλάει για «ειλικρινή συζήτηση» δεν ήταν ειλικρινής έναντι του Μητροπολίτου Γλυφάδας και πριν καν ανοίξει η «συζήτηση» έχει κάνει αυθαίρετα και με δόλιο τρόπο πράξη τις απόψεις του, μάλιστα σε ξένο έδαφος. Δεν μου φαίνεται και τόσο ειλικρινής η πρόθεση για τέτοιες «ειλικρινείς… συζητήσεις». Συνήθως τις «ειλικρινείς συζητήσεις» τέτοιου τύπου τις ζητούν αυτοί που δεν είναι ειλικρινείς και που αποφεύγουν τις συζητήσεις! Πριν από κάθε άλλο μας χρειάζεται μία ειλικρινής συζήτηση για την ειλικρινή μετάνοια και τη συνέπεια ζωής και λόγου, ουσίας και εικόνας μέσα στην Εκκλησία.
Η Εκκλησία καλείται αυτό που ζει και διδάσκει από αιώνων, την ομορφιά και την ιερότητα του φύλου και του θεσμού της οικογένειας, να το προβάλλει ως έμπνευση. Η Εκκλησία δεν συζητάει την αλήθεια και την εμπειρία της, γιατί δεν την αναζητεί, αλλά την κατέχει, την μαρτυρεί και την ομολογεί. Δεν αμφισβητεί τον θησαυρό της, δεν αμφιταλαντεύεται πάνω στην αλήθεια της, προφητεύει. Όταν συζητεί, το κάνει για να καταστήσει κατανοητό τον πλούτο της, όχι για να προσαρμόσει τη διδασκαλία της στις απαιτήσεις του παραλογιζόμενου σύγχρονου κόσμου, που εκτρέπεται στην αμαρτία και τη σύγχυση.
Σας ανησυχεί η απόσταση που παρουσιάζεται στα θέματα της οικογένειας, του φύλου και της σεξουαλικότητας μεταξύ των εκκλησιαστικών απόψεων και των απόψεων της νεολαίας; Πως μπορούν να παρουσιαστούν με πειστικό τρόπο οι εκκλησιαστικές θέσεις σε αυτήν την κοινωνική ομάδα;
Οπωσδήποτε με λυπεί, και πολύ μάλιστα, αλλά κυρίως η αδυναμία της Εκκλησίας να εμπνεύσει. Τα νέα παιδιά έχουν αφεθεί απροστάτευτα στον χείμαρρο της ασέβειας και του παραλογισμού. Ο δικός μας λόγος είναι ξερός, ο τρόπος μας συντηρητικός, η φωνή μας κουραστική, η ζωή μας άνευρη. Σας ερωτώ, εάν εμείς ως Εκκλησία ζούσαμε τη δύναμη της ευσέβειας, της αγιότητος και της χάριτος του Θεού, τότε ο λόγος μας δεν θα ήταν πιο πειστικός; Τώρα μιλάμε και δεν μας καταλαβαίνουν, μας βλέπουν και γυρίζουν το πρόσωπό τους αλλού, μας ακούνε και γελούν περιφρονητικά, μας σκέπτονται και χασμουριούνται. Δεν εμπνέουμε.
Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ότι εάν είμασταν εντάξει θα άλλαζε η κοινωνία. Και τον Χριστό «πλάνο» τον είπανε, το κήρυγμά του ακούστηκε ως «σκληρός λόγος… και ουκέτι περιεπάτουν μετ’ αυτού». Αλλά και τους αγίους τους πολέμησαν και τους δικαίους δεν ήθελαν να τους δούνε στα μάτια τους. Ο λόγος όμως, όταν είναι αληθινός και η ζωή μας γνήσια, έχει δύναμη από μόνος του. Έλεγε ο μακαριστός Χριστόδουλος ότι τα πιο κοντινά στο στόμα μας αυτιά είναι τα δικά μας. Οι πρώτοι που πρέπει να ακούσουμε και να πιστέψουμε στο κήρυγμά μας είμαστε εμείς. Μετά έρχεται η νεολαία. Προσπαθούμε να μιλήσουμε την ίδια γλώσσα, αλλά με λάθος τρόπο και δεν συνεννοούμαστε. Θα το πω ξανά⸱ δεν εμπνέουμε. Γι’ αυτό και δεν πείθουμε. Πάντως, ό,τι και να συμβαίνει, η Εκκλησία είναι η ελπίδα του κόσμου. Τίποτα άλλο.
Πιστεύετε ότι η επιστήμη για παράδειγμα της ψυχολογίας η της κοινωνιολογίας, μπορεί να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά που να συνάδουν με μία κριτική προσέγγιση;
Κάθε επιστήμη έχει την αξία της και της αξίζει ο σεβασμός μας. Ασφαλώς και θα μπορούσαν να βοηθήσουν και να συμβάλουν στην εξυγίανση του ήθους και την ανάδειξη του ανθρώπου. Όταν όμως είναι και αυτές κατευθυνόμενες και δίχως πνεύμα, τότε μόνο ζημιά μπορούν να κάνουν. Γράφει στον Μενέξενο του Πλάτωνα: «πάσά τε επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία, ου σοφία φαίνεται».
Οι όροι «ψυχή» και «κοινωνία» που περιλαμβάνονται στις επιστήμες που αναφέρατε είναι όροι που χρησιμοποιούνται και αναδεικνύονται και από την Εκκλησία και τη θεολογία. Ο ένας –η ψυχή- δηλώνει το αθάνατο κομμάτι της ανθρώπινης υποστάσεως και ο δεύτερος -η κοινωνία- την εν αγάπη αμοιβαία περιχώρηση των ανθρώπων, την ενότητά τους. Όταν όμως οι όροι αυτοί δεν έχουν Θεό μέσα τους, δεν έχουν πνεύμα, είναι σαν οργανισμοί που δεν έχουν αίμα, τότε χάνουν τη σημασία τους και εκφυλίζονται σε όργανα που απογυμνώνουν τον άνθρωπο από την ιερότητά του και τις σχέσεις από την αυθεντικότητά τους, τότε χρησιμοποιούνται ως εργαλεία αποδόμησης της ανθρώπινης αξίας, συμπαρασύροντας στον κατήφορο και τον θεσμό της οικογένειας και την παρακαταθήκη του φύλου.
Θα κλείσω λέγοντας πως η εποχή μας είναι εποχή που διψάει για αλήθεια και απαιτεί γνήσια, ελεύθερη και ζωντανή Εκκλησία. Αυτή είναι πολύ πιο σύγχρονη από τα σύγχρονα ρεύματα, πολύ πιο έξυπνη από τους εγκεφάλους της τεχνητής νοημοσύνης και φυσικά πολύ πιο μπροστά από τις ανακαλύψεις της επιστήμης. Καταξιώνει τον άνθρωπο, γιατί κατέχει τον Θεό. Η πίστη είναι η μεγαλύτερη επένδυση.
* Συνέντευξη του Μητροπολίτη στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ και στην κα Μαρία Κορνάρου.
