Επειδή η Κυριακή αυτή επειδή συμπίπτει με την εορτή του ευαγγελιστή Λουκά (18 Οκτωβρίου), η αποστολική περικοπή που διαβάζεται προέρχεται από την προς Κολοσσαείς επιστολή του Απ. Παύλου, στην οποία αναφέρεται μεταξύ αυτών που αποστέλλουν χαιρετισμούς στην παραλήπτρια εκκλησία των Κολοσσών και ο συνεργάτης του Απ. Παύλου Λουκάς, συνοδευόμενος μάλιστα από τον χαρακτηρισμό «ο ιατρός ο αγαπητός». Αφού παραθέσουμε σε μετάφραση το ανάγνωσμα, θα σχολιάσουμε μερικούς στίχους του, και θα ασχοληθούμε με τη δραστηριότητα του εορταζομένου σήμερα ευαγγελιστή Λουκά, του σημαντικού αυτού προσώπου τόσο για τον Παύλο όσο και για όλη την Εκκλησία.
«Σ’ εκείνους που δεν είναι μέλη της εκκλησίας, να φέρεστε με σύνεση, κάνοντας καλή χρήση κάθε ευκαιρίας. Τα λόγια σας να είναι πάντα γεμάτα χάρη κι όχι ανούσια. Να ξέρετε πώς πρέπει να αποκρίνεστε στον καθένα. Τα νέα μου θα σας τα πει ο Τυχικός, ο αγαπητός αδερφός και πιστός συνεργάτης, δούλος του Κυρίου όπως κι εγώ. Γι’ αυτό ακριβώς, σας τον έστειλα, για να μάθει τα νέα σας και να ενισχύσει τις καρδιές σας, μαζί με τον Ονήσιμο, τον πιστό κι αγαπητό αδερφό, τον συμπατριώτη σας· αυτοί θα σας δώσουν πληροφορίες για όσα συμβαίνουν εδώ.
Σας στέλνουν χαιρετισμούς ο Αρίσταρχος, που είναι φυλακισμένος μαζί μου, κι ο Μάρκος, ο ανιψιός του Βαρνάβα– για τον οποίο πήρατε οδηγίες να τον καλοδεχτείτε όταν έρθει– κι ο Ιησούς, που λέγεται και Ιούστος. Αυτοί είναι οι μόνοι από τους εξ Ιουδαίων χριστιανούς που συνεργάστηκαν μαζί μου στη διάδοση της βασιλείας του Θεού, και στάθηκαν η παρηγοριά μου. Σας χαιρετούν ο αγαπητός μου γιατρός Λουκάς και ο Δημάς. Δώστε τους χαιρετισμούς μου στους χριστιανούς της Λαοδίκειας, καθώς και στον Νυμφά και στην εκκλησία που συναθροίζεται στο σπίτι του. ‘Οταν διαβάσετε αυτή την επιστολή, στείλτε την να διαβαστεί και στην εκκλησία των Λαοδικέων, κι εσείς φροντίστε να πάρετε την επιστολή που έστειλα στη Λαοδίκεια, για να τη διαβάσετε. Πείτε στον ‘Αρχιππο: «Πρόσεχε να εκπληρώσεις στο ακέραιο το διακόνημα που σου ανέθεσε ο Κύριος». Σας στέλνω κι εγώ ο Παύλος χαιρετισμό, γραμμένο με το ίδιο μου το χέρι. Μην ξεχνάτε στις προσευχές σας τα δεσμά μου. Η χάρη του Θεού ας είναι μαζί σας. Αμήν».
Ο Απ. Παύλος αναφέρεται πάντοτε με εξαιρετική λεπτότητα στους συνεργάτες του. Εδώ μάλιστα παραθέτει έναν εκτεταμένο κατάλογο συνεργατών, που στέλνουν χαιρετισμούς στην παραλήπτρια της επιστολής εκκλησία. Αυτοί είναι οι εξής:
α) ο ᾽Αρίσταρχος, που χαρακτηρίζεται ως «φυλακισμένος» μαζί με τον Παύλο. Οι πληροφορίες που έχουμε για τον Αρίσταρχο από τις Πράξεις των Αποστόλων είναι ότι κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη (Πράξ. 20,4) και ότι σε αρκετές δύσκολες στιγμές της ζωής του μεγάλου αποστόλου βρίσκεται δίπλα του, όπως π.χ, κατά την εξέγερση του όχλου στο θέατρο της Εφέσου οπότε και τον συνέλαβαν μαζί με τον Γάϊο (Πράξ. 19,29), όπως επίσης βρίσκεται στη συνοδεία του αποστόλου κατά τον πλου προς τη Ρώμη (Πράξ. 27,2). Οι πληροφορίες αυτές των Πράξεων των Αποστόλων σε συνδυασμό με το «φυλακισμένος» του στίχου μας δείχνουν ότι πρόκειται για πιστό συνεργάτη του Παύλου, για άνθρωπο που δεν αποφεύγει να εκτεθεί σε κίνδυνο για τη διάδοση του ευαγγελίου.
β) Ο Μαρκος, ο «ανεψιός» (= εξάδελφος) του Βαρνάβα, για πρώτη φορά αναφέρεται εδώ κοντά στον Παύλο μετά τον αποχωρισμό τους κατά την πρώτη ιεραποστολική περιοδεία (βλ. Πράξ. 13,13. 15,37 – 39). Αργότερα μνημονεύεται στη Β’ Τιμ 4,11 και ως συνεργάτης του Απ. Πετρου στο Α’ Πε 5,13.
γ) «Ιησούς ο λεγόμενος Ιούστος» (= δίκαιος). Το «Iούστος» ήταν συνηθισμένο όνομα των Ιουδαίων και προσήλυτων της ελληνορωμαϊκής εποχής (Πράξ. 1,23, 18,7). Πολλοί Ιουδαίοι της διασποράς, εκτός του ιουδαϊκού ονόματός τους, έπαιρναν και άλλο ελληνικό ή ρωμαϊκό, που έμοιαζε στη μορφή με το ιουδαϊκό, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Παύλος (Πράξ. 13,9 «Σαύλος ο και Παύλος»).
Ασπασμούς, τέλος, στέλνουν: ε) «Λουκάς ο ιατρός ο αγαπητός» και στ) ο Δημάς. Ο Λουκάς αναφέρεται και στα Φιλημ 24. Β’ Τιμ 4,11 ως συνεργάτης του Παύλου. ΄Οτι ήταν ιατρός αναφέρεται μόνο εδώ. Υποστηρίζεται μάλιστα από αρκετούς ερμηνευτές ότι η μνεία της ιατρικής ιδιότητας του Λουκά έχει την έννοια ότι πιθανώς με την ιδιότητά του αυτή σύνοδευε τον φιλάσθενο Παύλο. Για τον Δημά, που το όνομά του μάλλον είναι συντμημένη μορφή του Δημήτριος, γίνεται λόγος και στις Φιλημ 24. Β’ Τιμ 4,10 («Δημάς γαρ με εγκατέλιπεν αγαπήσας τον νυν αιώνα»).
Ο Άρχιππος αναφέρεται και στην προς Φιλήμονα επιστολή (στίχ.2) ως «συστρατιώτης» του Παύλου. Φαίνεται ότι ο Αρχιππος τελευταία είχε αναλάβει στην εκκλησία των Κολοσσών κάποια υπεύθυνη αποστολή («διακονία»), για την πιστή εκτέλεση της οποίας ο Παύλος εφιστά εδώ την προσοχή του.
Πριν από την τελική ευλογία ο Παύλος θέτει ασπασμό γραμμένο με το ίδιο του το χέρι (στιχ. 18α), όπως συνηθίζει και σ’ άλλες επιστολές του (Α’ Κορ. 16, 21. Γαλ. 6,11. Β’ Θεσ. 3,17). Η επιστολή τελειώνει με την ευλογία «η χάρις μεθ’ υμών». Η «χάρις» της σύντομης αυτής ευλογίας που κλείνει όλη την επιστολή είναι ασφαλώς η «χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού», που αναφέρεται σ’ άλλες επιστολές, δηλαδή η σωτήρια χάρη που προήλθε από τον σταυρό του Χριστού και έφερε τη λύτρωση.
Ο Λουκάς είναι γνωστός ως ο συγγραφέας του τρίτου Ευαγγελίου της Καινής Διαθήκης και των Πράξεων των Αποστόλων. Δεν υπήρξε αυτόπτης μάρτυς των γεγονότων που διηγείται στο Ευαγγέλιό του, όπως ο ίδιος σημειώνει στον Πρόλογό του (Λκ. 1, 1-4). Η παράδοση της Εκκλησίας τον κατατάσσει στους εβδομήκοντα μαθητές που απέστειλε ο Ιησούς να κηρύξουν (Lκ. 10,1.Bλ. Επιφανίου, Κατά αιρέσεων 2,51). Στην Κ.Δ. αναφέρεται το όνομά του στα έργα του Απ. Παύλου: Στην προς Κολοσσαείς (4,14), από όπου και η σημερινή αποστολική περικοπή, ο Παύλος στέλνει χαιρετισμούς στην παραλήπτρια εκκλησία από ορισμένους συνεργάτες του μεταξύ των οποίων και ο Λουκάς «ο ιατρός ο αγαπητός». Στην προς Φιλήμονα επίσης μεταξύ των συνεργών του που ασπάζονται τον παραλήπτη της επιστολής κατονομάζεται και ο Λουκάς. Τέλος, στην Β΄προς Τιμόθεον (4,11) ο συγγραφέας αφού πρώτα εκφράζει το παράπονο ότι ο Δημάς τον εγκατάλειψε και άλλοι συνεργάτες του πορεύθηκαν σε άλλους τόπους, προφανώς για λόγους ιεραποστολικούς, σημειώνει «Λουκάς ἐστιν μόνος μετ’ἐμοῦ». Ίσως ως ιατρός ο Λουκάς υπήρξε σημαντικός συνεργάτης του πάσχοντος από «σκόλοπα» στη σάρκα του Απ. Παύλου (βλ.Β΄ Κορ.12,7).
Κατά την αρχαία παράδοση που διασώζουν ο ιστορικός Ευσέβιος (Εκκλ.Ιστ. Γ 4,6-7) και ο Ιερώνυμος (De viris illustribus P.L 23,610) ο Λουκάς καταγόταν από την Αντόχεια, την οποία ο ίδιος επανειλημμένως αναφέρει στις Πράξεις των Αποστόλων (11,19.20.22.26.27. 13,1. 14,26. 15,22. 23. 30.35 κ.α.), και είχε ελληνική παιδεία. Το τελευταίο αυτό είναι ευδιάκριτο στα δυο κείμενά του που γλωσσικά ανήκουν στα ωραιότερα Ελληνικά της Καινής Διαθήκης.
Οι ύμνοι της ημέρας αυτής (18 Οκτωβρίου) χαρακτηρίζουν τον Λουκά ως «Αντιοχέων το εγκαλώπισμα», «Παύλου συνέκδημον», «ευαγγελιστήν της Χάριτος», «σοφόν ευαγγελιστην και συγγραφέα των πραχθέντων έργων της Χάριτος» κ.ά. Ο Λουκάς διασώζει στο Ευαγγέλιό του τις περισσότερες στην Κ.Δ. πληροφορίες περί της Θεοτόκου. Η αρχαία παράδοση, απηχούσα προφανώς τις εκτενείς περί της Θεοτόκου πληροφορίες του Ευαγγελίου του, τον θεωρεί πρώτον ζωγράφο της Παναγίας. Στο Συναξάρι της ημέρα της εορτής του χαρακτηρίζεται ως «άκρως την ζωγραφικήν επιστάμενος επιστήμην». Το Συναξάρι του αναφέρει και την παράδοση ότι σε ηλικία ογδόντα ετών εκοιμήθη στις Θήβες της Βοιωτίας και εν συνέχεια ότι «ο Θεός κολλύρια έβρεξεν επάνω του μνήματος, σύμβολον της αυτού επιστήμης, όθεν και γνωριμότερος γέγονεν ο τάφος αυτού τοις πάσιν».