Η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας είχε την εξαιρετική πρωτοβουλία να εκδώσει τον παρουσιαζόμενο εδώ Τιμητικό Τόμο με τίτλο: Βαρθολομαίω τω Οικουμενικώ ευλαβικόν αφιέρωμα της Πανσέπτου Ιεραρχίας του Θρόνου επί τη τριακονταετηρίδι της Πατριαρχίας Αυτού (Σίδνεϋ 2021, σελ. 653). Περί τους Ο΄ (70) Ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου καταγράφουν, με τρόπο αυθεντικό και από αγαπώσα καρδία, την εμπειρία τους από τη μακρόχρονη συνεργασία και συναναστροφή τους με τον μακροβιώτερο στον Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχη. Ο καθένας προσθέτει μια πολύτιμη ψηφίδα από όσα έζησε, για να σχηματισθεί το άρτιο ψηφιδωτό της πολύπτυχης διακονίας του Πατριάρχη του Γένους. Το συγκεκριμένο «ανθολόγιο» των κειμένων των Ιεραρχών του Θρόνου, ωσάν ένας νέος «πνευματικός λειμώνας» από τη διακονία του Πρώτου της Ορθοδοξίας είναι απολύτως βέβαιο ότι θα παραμείνει ως πολύτιμη πηγή πληροφοριών για όσα συντελέσθηκαν, με τη βοήθεια του Θεού, από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Οι πληροφορίες περί του βίου του Πατριάρχη, οι αξιολογήσεις των επιλογών του, το όραμά του, τα ποιμαντικά προβλήματα, ο διάλογος με τις Εκκλησίες, οι κοινωνικές του δράσεις, η αγιοφιλία του, η αγάπη του στα γράμματα, η μέριμνά του για τους χριστιανούς των επαρχιών της Μικράς Ασίας, της γης των Αγίων και των μεγάλων Πατέρων, και πολλά άλλα διατρέχουν τις σελίδες του τόμου, με τέτοιο τρόπο που «κλέβουν» την καρδιά και την σκέψη του αναγνώστη.
Αντί άλλου τρόπου παρουσίασης του Τόμου θα προβώ εδώ στην ανθολόγηση κάποιων παραθεμάτων από τον λόγο των Ιεραρχών, εις τρόπον ώστε να μιλήσουν τα ίδια τα κείμενα. Έτσι, κάποιες πτυχές της προσωπικότητας και της διακονίας του Πατριάρχη θα γίνουν γνωστές στο ευρύ κοινό.
- Πνευματικές καταβολές του Πατριάρχη Βαρθολομαίου
«Ὅταν ὁ Πατριάρχης ὁμιλεῖ γιά τούς γονεῖς του, τούς περιγράφει ὡς ἀνθρώπους τοῦ μόχθου, τῆς τιμιότητας καί τῆς λαϊκῆς εὐσεβείας. «Ὁ πατέρας μου ἦταν πολύ ἐργατικός καί προκομμένος καί ἡ μητέρα μου πολύ κοινωνική καί φιλόξενη. Ἔτσι φαίνεται κι ἐγώ, χωρίς νά θέλω νά περιαυτολογήσω, πώς πῆρα τήν ἐργατικότητα τοῦ πατέρα μου καί τήν κοινωνικότητα τῆς μητέρας μου», τονίζει μέ θεία καύχηση.Ἡ εὐλάβεια τῶν γονέων του καί γενικῶς ἡ καθημερινότητά τους, ἡ ὁποία ἦταν γεμάτη ἀπό Χριστό καί Ἐκκλησία, ἀποτέλεσαν καταλυτικούς παράγοντες, ὥστε ὁ Δημήτριος νά ἐμβολιαστεῖ, ἤδη ἀπό τή νηπιακή του ἡλικία, μέ τήν ἁπλότητα τοῦ θρησκευτικοῦ βιώματος καί τήν εὐλάβεια τοῦ ἰμβριωτικοῦ πολιτισμοῦ. «Τά χρόνια πού γεννήθηκα ἦταν φτωχά ἀλλά γεμᾶτα ἀγάπη καί εὐτυχία. Ὁ καθένας πήγαινε στή δουλειά του, ἠσχολεῖτο μέ τά γεωργικά του. Ὁ κόσμος ὅλος γιά τούς Ἰμβρίους τότε ἦταν τό χωριό. Δέν ξέραμε τόν ὑπόλοιπο κόσμο. Ἀκούγαμε εἰδήσεις ἀπό τό ραδιόφωνο, ἀλλά δέν μᾶς ἐπηρέαζαν τά γεγονότα. Ἐρχόταν καί οἱ ἐφημερίδες μία φορά τήν ἑβδομάδα ἀπό τήν Πόλη. Διαβάζαμε τί γινόταν, ἀλλά δέν ζηλεύαμε πού κάποιοι ζοῦσαν καλύτερα ἀπό ἐμᾶς. Ἤμασταν εὐτυχισμένοι στό περιβάλλον τοῦ χωριοῦ», θά σημειώσει ἀργότερα μέ νοσταλγία καί συγκίνηση ὁ Παναγιώτατος» (Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας, σελ. 28).
«Ἀπό πολύ μικρή ἡλικία ἔδειξε ζῆλο στά γράμματα καί τή μάθηση. Τήν πρώτη ἐκκλησιαστική παιδεία ἔλαβε πρακτικῶς ἀπό τόν ἱερέα τοῦ χωριοῦ του, τόν π. Ἀστέριο, ὁ ὁποῖος ἦταν ὀλιγογράμματος ἀλλά εὐλαβής καί ταπεινός λευΐτης τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ π. Ἀστέριος μετέβαινε μαζί μέ τόν Δημήτριο στά ἀπομακρυσμένα ἐξωκκλήσια γιά νά λειτουργήσουν καί ἦταν αὐτός πού τόν εἰσήγαγε «εἰς τά Ἅγια τῶν Ἁγίων» καί τόν μύησε στό πνευματικό μεγαλεῖο τῆς θεί ς Λειτουργίας» (Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας, σελ. 29).
«Ἡ παραμονή τοῦ Δημητρίου στό νησί τόν ἔφερε περισσότερο κοντά στόν μετέπειτα Γέροντά του Μητροπολίτη Μελίτωνα, ὁ ὁποῖος σχετίστηκε ἀπό τότε ἄμεσα μέ τή ζωή καί τήν πορεία τοῦ Πατριάρχη μας. Ὁ σοφός καί προορατικός αὐτός ἀρχιερεύς διέκρινε τότε στόν νεαρό Δημήτριο πολλά χαρίσματα καί στό πρόσωπό του διεῖδε ἐνσαρκωμένες χρηστές ἐλπίδες γιά τό μέλλον τῆς Ἐκκλησίας. Προσβλέποντας, λοιπόν, στά συμφέροντα τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ ἱεροῦ Θεσμοῦ, ξεχώρισε τόν νῦν Πατριάρχη μεταξύ τῆς πολυαρίθμου τότε μαθητειώσης νεολαίας τῆς Ἴμβρου καί ἀφιέρωνε σ᾽ αὐτόν πολύ χρόνο, θέτοντας αὐτόν κάτω ἀπό τήν πατρική του προστασία καί καθοδήγηση, κτίζοντας κυριολεκτικῶς μέ ἐπιμέλεια τήν προσωπικότητά του καί καλλιεργώντας θεοπρεπῶς τά χαρίσματά του, ὥστε νά καταστεῖ ἄξιος διάδοχος τῶν ἀειμνήστων Πατριαρχῶν Ἀθηναγόρου καί Δημητρίου» (Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας, σελ. 33).
- Οι υποθήκες των Γερόντων
«Τό ἔτος 1957, ὁ νεαρός Δημήτριος ἀνεβαίνει μέ χαρά καί πολλούς ὁραματισμούς τόν «Λόφον τῆς ἐλπίδος», τόν ὁποῖον ἐπιστέφει ἡ περίπυστος Ἱερά Θεολογική Σχολή, καί μέ πολύ ζῆλο κατατάσσεται μεταξύ τῶν ἱεροσπουδαστῶν της. Πρό τῆς εἰσόδου του στή Σχολή, μέ μία συστατική ἐπισκεπτήριο κάρτα πέρασε ἀπό τό Φανάρι, γιά νά ὑποβάλει σεβάσματα στόν Πατριάρχη Ἀθηναγόρα. Ἡ κάρτα ἦταν ὑπογεγραμμένη ἀπό τόν Μητροπολίτη Ἴμβρου καί Τενέδου Μελίτωνα καί ἀπευθυνόταν πρός τόν Συμεών, ὑπογραμματέα τότε καί μετέπειτα Μητροπολίτη Νικομηδείας. Ἡ κάρτα ἔγραφε τά ἑξῆς: «Ἅγιε ὑπογραμματεῦ, σέ παρακαλῶ νά παρουσιάσῃς τόν ἐπιδότην Δημήτριον Ἀρχοντώνην εἰς τήν Παναγιότητά του, διά νά λάβῃ εὐλογίαν προτοῦ ἀνέλθει εἰς τήν Θεολογικήν Σχολήν».
Ὁ νεαρός Δημήτριος ἀνῆλθε, συνοδευόμενος ἀπό τόν ὑπογραμματέα Συμεών, στόν Πατριάρχη Ἀθηναγόρα, μέ τά κοντά παντελόνια, ὅπως ἦταν τότε, καί μέ ἔντονο τό αἴσθημα τοῦ φόβου καί τῆς ἀγωνίας. Ὁ Πατριάρχης τόν ὑποδέχθηκε μέ στοργή καί ἀκολούθησε ἕνας διάλογος, τόν ὁποῖο ὁ Πατριάρχης, εὐκαίρως ἀκαίρως, διηγεῖται. «Μοῦ λέγει ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας: “Τώρα πού θά πᾶς στή Σχολή, νά προσέξεις νά μή ντροπιάσεις”. Σταμάτησε καί μέ ἐρώτησε: “Νά μή ντροπιάσεις ποιόν;”. Τοῦ ἀπαντῶ: “Τόν Μητροπολίτη μου, πού μοῦ ἔδωσε τή συστατική ἐπιστολή”. “Ὄχι”, ἀπαντᾶ ὁ Ἀθηναγόρας. Σκέφτηκα ὅτι δέν ἀπήντησα ἔξυπνα, γιατί ἔπρεπε νά πῶ “Νά μή ντροπιάσω τόν Πατριάρχη μου”. Λέγω, λοιπόν, δεύτερη φορά μέ θάρρος: “Νά μή ντροπιάσω τόν Πατριάρχη μου”. “ Ὄχι”, ἐπαναλαμβάνει ὁ Ἀθηναγόρας. “Νά μή ντροπιάσω τούς γονεῖς μου;”. “ Ὄχι”, ξαναλέει ὁ Ἀθηναγόρας. “Νά μή ντροπιάσω τήν Ἐκκλησία;”. “ Ὄχι”, ἀκούστηκε καί πάλι βαριά ἡ φωνή τοῦ Πατριάρχη. “Νά μή ντροπιάσω τή Σχολή;”, εἶπα ἀπελπισμένος πιά, ὡς τελευταία προσπάθεια, γιά νά ἀκούσω ἀπό τόν πατριάρχη τήν ἀποστομωτική ἀπάντηση: “Νά προσέξεις, παιδί μου, νά μή ντροπιάσεις τόν ἑαυτό σου”»(Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Μακάριος, σελ. 35-36).
«Ὁ Πατριάρχης θυμᾶται μέ εὐγνωμοσύνη καί συγκίνηση τίς στιγμές τῆς χειροτονίας του ἀπό τόν μακαριστό Μελίτωνα. Κατά τήν εἰς διάκονον χειροτονία του, πού, ὅπως σημειώθηκε, ἔγινε τη 13η Αὐγούστου, ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως, ὁ Μελίτων εἶπε στόν νουθετήριο λόγο του, ἀπευθυνόμενος πρός τόν νεαρό ὑποδιάκονο: «Στάσου ἀκίνητος, στάσου σιωπηλός, στάσου μέ φόβο Θεοῦ μπροστά στό ἔνδοξο φῶς τῆς Μεταμορφώσεως. Μήν πάρεις ποτέ τά μάτια σου πάνω ἀπό τόν μεταμορφωμένο Κύριο. Νά μεταδίδεις πάντοτε αὐτό τό φῶς, τό ἀνέσπερο γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους». Κατά δέ τήν εἰς πρεσβύτερον χειροτονία του, ὁ ἴδιος χειροτονῶν ἀρχιερεύς τόνισε: «Ἔρχεσαι ἵνα λάβῃς τήν χάριν. Αὐτή εἶναι τό κύριον. Αὐτή εἶναι ἡ ἀποφασίζουσα εἰς τό τέλος. Ἀλλά διά νά γίνῃ αὐτό πρέπει νά κενωθῇς διά νά δοθῇ τόπος εἰς τήν χάριν … Κενώθητι. Ταπεινώθητι. Καί κυρίως δός θέσιν τῇ θείᾳ Χάριτι. Καί μεῖνον διά βίου, μέχρι τέλους, μέχρι τῆς ἀποδόσεως λόγου τῷ Κυρίῳ, κεχαριτωμένος παρά Θεοῦ, κεχαριτωμένος παρά ἀνθρώποις». Ὁ Πατριάρχης, πάντοτε αὐτοελεγχόμενος μέ πολλή ταπείνωση καί ἀναπολώντας αὐτές τίς ἱερές καί μοναδικές στιγμές, λέγει: «Εὔχομαι καί προσεύχομαι νά ἔχω σταθεῖ κατά τά προηγούμενα ἑξήντα ἔτη ἱερωσύνης, μετά φόβου Θεοῦ καί σιωπῆς ἐνώπιον τοῦ φωτός τῆς Μεταμορφώσεως, ἀφήνοντας χῶρο στή χάρη τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά ἐνεργῇ διά τῆς ἐμῆς ταπεινότητος ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, κατά τόν νουθετήριο λόγο τοῦ μακαριστοῦ Γέροντός μου» (Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Μακάριος, σελ. 40-41).
- Τα χαρίσματα του Πατριάρχη
«Πολλές φορές μέσα στή Σύνοδο ζητήθηκε ἡ γνώμη του. Ἀκόμη καί αὐτός ὁ πρύτανης τῆς ἱεραρχίας, ὁ Μητροπολίτης Γέρων Μελίτων, πολλές φορές ἔλεγε μέσα στή Σύνοδο: «Ὁ Βαρθολομαῖος τί λέει;». Ἀναπολώντας τίς ὄμορφες καί διδακτικές στιγμές πού ὁ Πατριάρχης ἔζησε κοντά στόν Γέροντά του, μεταξύ αὐτῶν στά συνοδικά ἕδρανα, διηγεῖται μέ εὐγνωμοσύνη: «Ὁ Μακαριστός Γέροντας μέ ἀγαποῦσε, μέ ἐμπιστευόταν, μέ προετοίμαζε. Ἀργότερα, βέβαια, πού ἤμουν ἤδη μέσα στά πράγματα στό Φανάρι, ἔλεγε στόν Φώτιο, τόν μετέπειτα Ἡρακλείας: “ Ἄν ἕνα κείμενο τό ἔχει δεῖ ὁ Βαρθολομαῖος, νά τό ὑπογράψεις μέ κλειστά μάτια. Μήν ἔχεις ἀμφιβολίες”. Μέ μάλωνε, βέβαια, κιόλα. Καί δεσπότης πού ἤμουν, μέ μάλωνε. Ἀλλά εἶχε στοργή. Τοῦ ἔχω εὐγνωμοσύνη, διότι μέ ἔστειλε νά σπουδάσω, μέ προώθησε στήν ἀρχιερωσύνη. Μέ ἀνέδειξε ἀπό τό τίποτα».
Μέ αὐτά τά ὑψηλά ἐχέγγυα ἀντιπροσώπευσε τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο σέ πάμπολλα διορθόδοξα καί διαχριστιανικά συνέδρια, σέ ἐπίσημες ἀποστολές πρός τήν τουρκική καί τήν ἑλληνική κυβέρνηση καί στίς Ὀρθόδοξες καί μή Ἐκκλησίες. Ἡ πλούσια καί σπάνια γλωσσομάθειά του τοῦ ἐπέτρεπαν νά διαλέγεται μέ ἄνεση καί νά ἔχει ἄμεση γνώση προσώπων καί θεμάτων, πρᾶγμα ἀπολύτως βασικό γιά ἕνα ἐκκλησιαστικό ἡγέτη» (Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Μακάριος, σελ. 46).
- Το ενδιαφέρον του Πατριάρχη για τους νέους
«Τὸ κύριον ἐνδιαφέρον του, ὅμως, ἐστρέφετο εἰς τοὺς νέους, καθὼς προέβλεπε εἰς αὐτοὺς διὰ τὴν συνέχισιν τοῦ Γένους. Ὡς πατὴρ φιλόστοργος, ὡδήγησε πολλοὺς νέους φοιτητὰς εἰς τὸν Μόναχον καὶ ἐμερίμνησεν οὐ μόνον διὰ τὴν ἐπιστημονικὴν κατάρτισιν ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν πνευματικὴν αὐτῶν προκοπήν. Ἡ μέριμνά του ὑπῆρξεν ὁλοκληρωμένη, καθὼς δὲν ἠρκεῖτο μόνον νὰ προτρέψῃ τοὺς νέους εἰς τὰς σπουδὰς καὶ νὰ ὁδηγήσῃ τὰ βήματά τους εἰς τὴν Γερμανίαν, ἀλλά, παράλληλα, μὲ ἐπιστολὲς καὶ τηλεφωνήματα, ἐσυνέχιζε νὰ ἐνδιαφέρεται διὰ τὴν πρόοδόν τους. Ἔστελνε πάντοτε φοιτητὰς ἐν Μονάχῳ, τοὺς ὁποίους φιλοξενοῦσε ἡ Ἑλληνορθόδοξος Ἐκκλησία, καὶ ἐπικοινωνοῦσε τακτικῶς μὲ τὴν ἐλαχιστότητά μου, προκειμένου νὰ πληροφορηθῇ τὴν πρόοδόν τους, ἀλλὰ καὶ νὰ συνδράμῃ εἰς ὅ,τι ἄλλο αὐτοὶ ἐχρειάζοντο» (Μητροπολίτης Μετρών και Αθύρων Δημήτριος, σελ 195-196).
«Μετέβην εἰς τὴν Πόλιν διὰ παραμονὴν δύο ἑβδομάδων, ἀλλὰ τελικῶς παρέμεινα ὀκτὼ ἑβδομάδας. Αἱ καθημεριναί μας συναντήσεις καὶ πολλαπλαῖ συζητήσεις τὸν κατέστησαν πνευματικόν μου πατέρα καὶ προστάτην. Ἐπειδὴ ἐγνώριζε ὅτι εἶχον μίαν κλῆσιν, μὲ ἐνεθάρρυνε νὰ σπουδάσω τὴν Θεολογίαν καὶ μοῦ ἐξησφάλισεν ὑποτροφίαν σπουδῶν, καθὼς καὶ δωμάτιον εἰς τὴν Ἱερὰν Πατριαρχικὴν Μονὴν Βλατάδων ἐν Θεσσαλονίκῃ. Ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκην ἐσυνέχισα νὰ ἐπισκέπτωμαι τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὅπου εἶχα ἐποικοδομητικὰς συζητήσεις μὲ τὸν Μητροπολίτην Βαρθολομαῖον, κυρίως διὰ τὸ μέλλον μου. Ὁ ἴδιος μοῦ ἀνέφερε ὅτι θὰ μετέβαινεν εἰς τὸ Βέλγιον, διὰ νὰ τελέσῃ τὴν εἰς διάκονον χειροτονίαν μου, καὶ μάλιστα ὅτι εἶχε ἐπιλέξει καὶ ἕνα ὡραῖον ὄνομα. Ἐνθυμοῦμαι, ἐπίσης, πολὺ καλῶς τὴν ἐπίσκεψίν του εἰς τὴν Ἱερὰν Μονὴν Βλατάδων, κατὰ τὸ ἔτος 1989, ὅτε μετέβη εἰς Θεσσαλονίκην διὰ διάλεξιν εἰς τὴν Θεολογικὴν Σχολήν (22 Μαρτίου). Εἰσῆλθεν εἰς τὸ δωμάτιόν μου, εἰς τὸ ὁποῖον εἴμεθα μὲ φίλους συμφοιτητάς, οἱ ὁποῖοι διέμενον ἐπίσης ἐκεῖ, καὶ ἀνεκοίνωσεν ὅτι ἐπρόκειτο νὰ τελέσῃ τὴν εἰς διάκονον χειροτονίαν μου εἰς Βρυξέλλας. Ἐκεῖνος θὰ τὰ ἔλεγε Ρωμαίϊκα καὶ ἐγὼ εἰς τὴν Φλαμανδικήν.
Ἔτσι καὶ ἔγινε, ὅταν μετέβη εἰς τὸ Βέλγιον, τὸν Νοέμβριον τοῦ 1989, διὰ τὴν μοναχικὴν κουράν μου καὶ τὴν εἰς διάκονον χειροτονίαν μου, ὁπότε καὶ μοῦ ἔδωσε τὸ ὄνομα «Ἀθηναγόρας», μὲ τὴν ἀποστολὴν νὰ συνεχίσω καὶ ἐγὼ νὰ συμβάλλω ὑπὲρ τοῦ ἰδεώδους «τῆς ἑνότητος τῶν χριστιανῶν». Ἤμουν ἡ 10η χειροτονία του. Ἡ πρώτη του χειροτονία ἦτο ἐκείνη τοῦ Δημητρίου Καρρᾶ, εἰς τὸν ὁποῖον ἔδωσε τὸ ὄνομα τοῦ πνευματικοῦ του πατρός, Γέροντος Μητροπολίτου Χαλκηδόνος Μελίτωνος. Θὰ πρέπῃ νὰ τονίσω εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο τὰς ἐξαιρετικάς του ὁμιλίας κατὰ τὰς ἱερὰς στιγμὰς τῶν χειροτονιῶν, κατὰ τὰς ὁποίας ὄχι μόνον ὑπεγράμμιζε τὰς σημαντικὰς στοχεύσεις διὰ τὴν ζωὴν τοῦ κληρικοῦ ἀλλὰ καὶ μετέδιδε ἓν πνευματικὸν μήνυμα εἰς τὸν νεοχειροτονούμενον. Μᾶλλον ἐκληρονόμησε τὴν συνήθειαν ταύτην ἐκ τοῦ Γέροντός του» (Μητροπολίτης Βελγίου Αθηναγόρας, σελ. 344-345).
- Ο φίλος των Αγίων
«Ἡ ὁμόφωνος καί θεοστήρικτος ἄποψη τῶν Ἁγίων τότε Συνοδικῶν Ἀρχιερέων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ὑπέρ τῆς ἀναρρήσεως εἰς τόν θῶκο τῆς πρωτόθρονης Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Βαρθολομαίου, ὁ ὁποῖος ἔχαιρε εὐρυτάτης ἐκτιμήσεως, θορύβησε τόν συνήθη γνωστό-ἄγνωστο, πειράζοντα καί φθονοῦντα τούς ἀνθρώπους, καί δή τούς πνευματέμφορους καί ἐπιφανεῖς ἐκκλησιαστικούς ἄνδρες. Ἐξ οὗ καί προσπάθησε ὁ μισόκαλος νά φέρει δυσκολίες καί ἐμπόδια γιά τή μή εὐόδωση τῆς περί ἧς ὁ λόγος ἱστορικῆς ἐκλογῆς. Ὡστόσο, ὅπως προαναφέρθηκε, ἡ ἐκλογή τοῦ Πατριάρχη μας ἦταν θεόκριτος ἤ, γιά νά χρησιμοποιήσουμε τή γνωστή φράση τοῦ μεγάλου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ἐλαφρῶς παραλλαγμένη, «ὁ Θεός ἔβαλε τήν ὑπογραφή Του γιά τήν ἐκλογή τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου καί δέν τήν παίρνει πίσω». Τοιουτοτρόπως, κατ’ ἐκείνη τήν περίοδο ἡ Χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος κινητοποίησε πρός διάπυρη προσευχή τόν νεωστί καταταγέντα εἰς τάς ἁγιολογικάς δέλτους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἅγιο Ἰάκωβο Τσαλίκη τόν ἐν Ἐυβοίᾳ, δι’ εὐχῶν τοῦ ὁποίου τά ἐμπόδια ὑπερκεράστηκαν καί ἔτσι, στίς 2 Νοεμβρίου 1991, ἔλαβε χώρα στό ἱερό κέντρο τῆς Ὀρθοδοξίας, τό ἄσβεστο Φανάρι, ἡ περίλαμπρη ἐνθρόνιση τοῦ Οἰκουμενικοῦ ἡμῶν Πατριάρχου…» (Μητροπολίτης Ατλάντας Αλέξιος, σελ. 213-214).
«Προσωπικὰ μπορῶ νὰ καταθέσω ὅτι οἱ ἅγιοι πλέον Πορφύριος καὶ Παΐσιος, κατὰ τὶς ἐπικοινωνίες μου μαζί τους, ποτὲ δὲν ἀνέφεραν ἕναν λόγο ἐπιτιμητικὸ κατὰ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Κυκλοφορεῖ στὸ διαδίκτυο βίντεο στὸ ὁποῖο ὁ Γέροντας Παΐσιος, καταβεβλημένος ἀπὸ τὴν ἀσθένειά του, προσῆλθε στὴν ὑποδοχὴ τοῦ Πατριηχη Βαρθολομαίου στὸ Πρωτᾶτο τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τοῦ ὑπέβαλε τὴν κεκανονισμένη μετάνοια καὶ ζήτησε τὴν εὐλογία του. Ἐνθυμοῦμαι δὲ ὅτι, ἕνα μῆνα πρὸ τῆς ὁσίας κοιμήσεώς του στὴν Ἱ. Μονή Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου Σουρωτῆς, ὅταν τὸν ἐπισκέφθηκα καὶ διαβάσαμε μία εὐχὴ γιὰ τὴν ὑγεία του καὶ τὴν ἀπαλλαγή του ἀπὸ τοὺς πόνους, ὅταν ἄκουσε ὅτι ἐν συνεχείᾳ θὰ πήγαινα στὸ Φανάρι νὰ ἐπισκεφθῶ τὸν Πατριάρχη, μοῦ ζήτησε νὰ ὑποβάλω ἐκ μέρους του τὰ σεβάσματά του ἐκζητώντας τὴν εὐλογία του. Ὅταν δὲ ἐπισκέφθηκα τὸν Πατριάρχη καὶ διεβίβασα τὰ σχετικά, ἐνθυμοῦμαι ποὺ ὁ Παναγιώτατος μοῦ ἀπήντησε: «Ὁ π. Παΐσιος μὲ τιμᾶ μὲ τὴν ἐκτίμησή του». Παρόμοιο σεβασμὸ πρὸς τὸν Πατριάρχη Βαρθολομαῖο διεπίστωσα καὶ στὸν ἄλλο σύγχρονο ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας μας, τὸν Γέροντα Σωφρόνιο τοῦ Ἔσσεξ, ὅταν τὸν ρώτησα τί μὲ συμβουλεύει, ἂν δηλαδή πρέπει νὰ ἀποδεχθῶ τὴν πρόταση τοῦ Πατριάρχη Βαρθολομαίου γιὰ τὴν εἰς ἐπίσκοπον χειροτονία μου. Ἡ ἀπάντηση του ἦταν ἀπόλυτος: «Ἂν σοῦ τὸ λέει ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος, νὰ ὑπακούσεις». Ὅλα αὐτὰ καὶ ἄλλα γεγονότα μὲ ἔχουν πείσει ὅτι ὅλοι ἔχουμε πολλὰ νὰ ὠφεληθοῦμε, ὅταν ἀποδεχόμαστε εὐχαρίστως καὶ ὑπακοῦμε στοὺς τεταγμένους «ἡγουμένους ἡμῶν», τοὺς ὁποίους τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο κατέστησε πνευματικοὺς ταγοὺς στὴν Ἐκκλησία, μὲ τὴ βεβαιότητα ὅτι ἔτσι υποτασσόμαστε στὸ θέλημα τοῦ Κυρίου καὶ ὄχι στὸ δικό μας καὶ βρισκόμαστε στὸν ἀσφαλῆ δρόμο τῆς σωτηρίας» (Μητροπολίτης Πισιδίας Σωτήριος, σελ. 249-250).
- Πρωτοβουλίες του Πατριάρχη – Η διεύρυνση της Συνόδου
Κατά τήν ἱστορικήν συνεδρίαν τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 18ης Φεβρουαρίου 2004 ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος εἰσηγήθη τήν κάτωθι «ρηξικέλευθο», κατά τήν διατύπωσιν τοῦ ἰδίου, ἀλλαγήν εἰς τό σύστημα διοικήσεως τοῦ Θρόνου, τό πρῶτον μετά τήν ἀκολουθήσασα τήν Συνθήκην τῆς Λωζάννης (1923) περίοδον. Ὁ λόγος ἀφορᾷ εἰς τήν διεύρυνσιν τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου διά τῆς ἐκ περιτροπῆς προσκλήσεως εἰς αὐτήν καί τῶν ἐκτός Τουρκίας Ἱεραρχῶν τοῦ Θρόνου ὡς μελῶν αὐτῆς. Κατωτέρω παρατίθενται αἱ βασικαί ἐπί Συνόδου Πατριαρχικαί ἀναφοραί, αἱ ὁποῖαι, γενόμεναι κατά πλειοψηφίαν ἀποδεκταί ἀπό μέρους τῶν Συνοδικῶν παρέδρων –μεταξύ τῶν ὁποίων καί ἡ ἐλαχιστότης μου, ὁλοθύμως στηρίξασα τήν ἱστορικήν αὐτήν Πατριαρχικήν εἰσήγησιν– ἤλλαξαν ἔκτοτε τό κατ᾿ ἀνάγκην ἰσχῦσαν καί ἐκ τῶν συνθηκῶν ἐπιβληθέν σύστημα συμμετοχῆς εἰς αὐτήν μόνον τῶν ἐν Τουρκίᾳ Ἐνδημούντων Ἱεραρχῶν τοῦ Θρόνου.
Εἰς τό σημεῖον αὐτό ὀφειλετικῶς ἀναφέρεται ἡ διάφορος ἐν σχέσει πρός τό μακροχρόνιον παρελθόν στάσις ἔναντι τῆς Μητρός Ἐκκλησίας καί τῆς περί αὐτήν Ὁμογενείας τῆς διακυβερνήσεως τοῦ Ἐξοχ. κ. Recep Tayyip Erdoğan, τότε Πρωθυπουργοῦ καί νῦν Προέδρου τῆς Τουρκικῆς Δημοκρατίας. Ὁμολογουμένως, αἱ κυβερνήσεις τοῦ κ. Erdoğan ἐπέδειξαν προσοχήν καί ἠθέλησαν να ἐγκύψουν κάπως ἔστω εἰς τά χρόνια προβλήματα τοῦ Θρόνου καί τῆς Ὁμογενείας μας πρός ἐπίλυσιν αὐτῶν. Τό εὐνοϊκώτερον τῶν συνθηκῶν ἀναφέρεται καί εἰς τά ἀκολουθοῦντα τμήματα τῆς Πατριαρχικῆς ἐπί Συνόδου εἰσηγήσεως:
«Ἱερώτατοι καί προσφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί, Κατόπιν πολλῆς σκέψεως καί οὐχί ὀλιγωτέρας προσευχῆς ἤχθημεν εἰς τήν ἀπόφασιν νά θέσωμεν ἐνώπιον τοῦ Ἱεροῦ Σώματος θέμα ἐξόχως σοβαρόν καί σπουδαῖον διά τε τήν κανονικήν τάξιν καί διά τήν πρός τά ἔξω εἰκόνα τοῦ Πανσέπτου Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, εἰς τόν ὁποῖον ἅπαντες ὀφείλομεν τό πᾶν, καί διά τό μέλλον –καί ὄχι μόνον τό παρόν– τοῦ ὁποίου ἔχομεν ἱεράν εὐθύνην καί μάλιστα ηὐξημένην ἐντός τῶν σημερινῶν ἐξελίξεων καί τῶν διαγραφομένων προοπτικῶν. Πρόκειται διά τήν πρόσκλησιν ὡς συνοδικῶν παρέδρων εἰς τήν δωδεκαμελῆ Ἁγίαν καί Ἱεράν Σύνοδον καί τῶν Ἱεραρχῶν ἡμῶν τοῦ ἐξωτερικοῦ, οἱ ὁποῖοι ὁμοῦ μετά τῶν ἐνταῦθα ἁγίων ἀδελφῶν συναποτελοῦν τήν ἑνιαίαν καί ἀδιαίρετον Ἱεραρχίαν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως. Μετά τήν κατά τά τελευταῖα ταῦτα ἔτη μετάστασιν εἰς τάς αἰωνίους μονάς ἐνίων ἀδελφῶν ἐκ τῶν περί ἡμᾶς ἐνταῦθα καί τήν βαρεῖαν ἀσθένειαν ἄλλων καί τό γῆρας ἑτέρων, εἴμεθα πλέον “τραγικῶς ὀλίγοι”, διά νά χρησιμοποιήσωμεν τήν ἕκφρασιν Ἱεράρχου ἡμῶν τοῦ ἐξωτερικοῦ. Καί εἴμεθα τόσον ὀλιγώτεροι ὅσον περισσότερα εἶναι σήμερον τά φλέγοντα καί πιεστικά θέματα, τά ὁποῖα καλεῖται εἴτε νά ἀντιμετωπίσῃ εἴτε νά συντονίσῃ τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ὡς ἡ πρωτόθρονος ἐν τῇ Ὀρθοδοξίᾳ Ἐκκλησία. Δέν ἀρκεῖ νά ἐπικαλώμεθα τάς περγαμηνάς καί τούς ἱστορικούς τίτλους καί τάς κανονικάς προνομίας τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως∙ χρειάζεται καί ἐκπλήρωσις εἰς τό ἀκέραιον τῶν ἐξ αὐτῶν ἀπορρεουσῶν ὑποχρεώσεων αὐτῆς καί ἀνταπόκρισις εἰς τάς προσδοκίας τῶν τε ἡμετέρων ἀνά τόν κόσμον Ἐπαρχιῶν καί τῶν λοιπῶν Ὀρθοδόξων ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν …» (Μητροπολίτης Γέρων Πριγκηποννήσων Δημήτριος, σελ. 160-161).
- Το ενδιαφέρον για τη γη της Μικρασίας
«Εἶναι ἐξαιρετικά συγκινητικό τό γεγονός ὅτι ἀπό τήν ἀπαρχήν τῆς Πατριαρχίας του ὁ Πατριάρχης, ἀξιοποιῶν τάς συγκριτικῶς πρός τό παρελθόν βελτιουμένας πως συνθήκας ζωῆς τῆς Ἕδρας τοῦ Θρόνου, ἠθέλησε κατ’ ἐπανάληψιν νά ἐπισκεφθῇ προσκυνηματικῶς καί λειτουργικῶς πολλούς ἱερούς χώρους τῆς ἱστορικῆς ἐνδοχώρας αὐτοῦ, προκειμένου νά «ἀποδώσῃ ἀμοιβάς» εἰς τόν διά τῆς φιλεργίας καί τοῦ πολιτισμοῦ τῆς ψυχῆς του ἐξ αἰώνων τιμήσαντα τόν τόπο αὐτό Μικρασιατικό Ἑλληνισμό. Εἶναι πεποίθησις τοῦ γράφοντος ὅτι αἱ πρός Θεόν πατριαρχικαί λειτουργικαί αἰτήσεις καί ἱκεσίαι πού ἀνεπέμφθησαν, ἀλλά καί τά μνημόσυνα καί τά τρισάγια πού ὡς ἐνδόμυχος προσευχή ἐτελέσθησαν, κατηυθύνθησαν ὡς θυμίαμα ἐνώπιον Θεοῦ καί ἀνέπαυσαν τίς μακάριες ψυχές τῶν ἑκατομμυρίων ἀπόντων, ἀλλά καί τῶν ὅπου γῆς ἀπογόνων τους, ἀντιπροσωπευτικαί ὁμάδες τῶν ὁποίων πολλάκις συνώδευσαν τόν Πατριάρχην εἰς τήν γῆν τῆς Μικρασίας. Σημειωτέον, ὅτι εἰς ὡρισμένας ἀποδημίας, προσκλήσει τοῦ Πατριάρχη, παρέστησαν ὡς φιλοξενούμενοι αὐτοῦ καί Προκαθήμενοι καί Ἱεράρχαι διαφόρων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν» (Μητροπολίτης Γέρων Πριγκηποννήσων Δημήτριος, σελ. 158-159).
«Δέν μποροῦμε νά μήν ἀναφερθοῦμε στίς συγκλονιστικές προσπάθειες τοῦ Παναγιωτάτου γιά τή διάσωση τῆς Ὀρθοδόξου χριστιανικῆς κληρονομιᾶς στή Μικρά Ἀσία, τόν Πόντο καί τήν Ἀνατολική Θράκη, τή συνεχῆ μέριμνά του γιά τήν ἀποκατάσταση ἐρειπωμένων ναῶν. Ποτέ τό πρόσωπο τοῦ Πατριάρχη μας δέν λάμπει τόσο ἀπό χαρά καί συγκίνηση, ὅσο ὅταν λειτουργεῖ στούς ἐρειπωμένους ναούς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί ψάλλει Τρισάγιο γιά τίς ψυχές τῶν μυριάδων προγόνων μας πού ἀναπαύονται στήν εὐλογημένη αὐτή γῆ, ἐν εἰρήνῃ ἤ μαρτυρικῶς τελειωθέντες. Ἱστορική τομή ἀποτελεῖ καί ἡ ἐπανίδρυση Μητροπόλεων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου στήν Μικρά Ἀσία καί τήν Ἀνατολική Θράκη.
Μέ ἐντυπωσίαζε τό γεγονός ὅτι ὁ Πατριάρχης μας, μέ τίς τόσες εὐθύνες του, παρέμεινε στοργικός Ποιμενάρχης γιά τούς πιστούς ἐδῶ στήν Πόλη, γιά τούς «ὀλίγους καί ἀμέτρητους», τούς ὁποίους στήριζε καί τούς ἐμψύχωνε, παρών σέ ὅλα τά σημαντικά γεγονότα, στίς πανηγύρεις τῶν ναῶν, στίς μεγάλες ἑορτές τῆς Ὀρθοδοξίας, στίς πολιτιστικές ἐκδηλώσεις, στούς συλλόγους μας, στά ἱδρύματά μας, στίς σχολικές ἑορτές, μέ ἐμπιστοσύνη στή δύναμη τῆς Ὁμογενείας ὄχι μόνον νά ἐπιβιώνει ἀλλά καί νά διαπρέπει, ἀκόμη καί μέσα σέ δύσκολες περιστάσεις. Ἡ Ὁμογένεια χρωστᾶ πάρα πολλά στόν Πατριάρχη τοῦ Γένους, ἀλλά καί στόν «ἄνθρωπο» Βαρθολομαῖο. Χάρη στήν παρουσία καί τή συμπαράστασή του, ἀρκετοί νέοι, οἱ ὁποῖοι σκόπευαν νά ἐγκατασταθοῦν στήν Ἑλλάδα, ἄλλαξαν γνώμη, ἔμειναν στήν Πόλη καί εἶναι σήμερα σημαντικοί παράγοντες τῆς Ὁμογενείας.
Ἡ ψυχή τοῦ Παναγιωτάτου πλημμυρίζει ἀπό ἀγαλλίαση στίς ἐπισκέψεις του στήν ἀγαπημένη του γενέτειρα, τήν Ἴμβρο, στήν ὁποία προσέφερε πάμπολλα καί συνεχίζει νά ἀγωνίζεται γιά τήν πρόοδό της, ἐνάντια στά δεινά, τά ὁποῖα αὐτή βίωσε ἀπό τό 1964 καί ἑξῆς, λέγοντας ὅτι ὅσα ἀνταποδίδει στήν μικρή πατρίδα του εἶναι πολύ λίγα, σέ σύγκριση μέ αὐτά πού ἔλαβε ἀπό τήν Ἴμβρο ὡς πνευματική παρακαταθήκη καί ταυτότητα. Σήμερα ἀπολαμβάνει τό γεγονός ὅτι ἐπαναλειτουργεῖ ἡ ὁμογενειακή ἐκπαίδευση στό νησί, καί ὅτι γιά πρώτη φορά στήν ἱστορία τῆς Ἴμβρου ὑπάρχει καί δικό μας Λύκειο. Πρέπει νά σημειώσουμε, ἐπίσης, ὅτι ὁ Παναγιώτατος ἀποφάσισε τή δημιουργία γηροκομείου στό χωριό Σχοινούδι τῆς Ἴμβρου, μέ δική του δαπάνη» (Μητροπολίτης Μυριοφύτου και Περιστάσεως Ειρηναίος, σελ. 267-268).
- Η Αγία και Μεγάλη Σύνδος (Κρήτη 2016)
«Τί προσέφερε ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος; Πολλά καί μέγιστα τά ὀφέλη καί οἱ πνευματικοί καρποί. Ἐν πρώτοις, ἀποφάσεις αἱ ὁποῖαι ἐσημάδεψαν τήν ζωήν τῆς Ἐκκλησίας, ἀπαντοῦν εἰς ὑπαρξιακά ἐρωτήματα καί ἀγωνίας τοῦ συγχρόνου κόσμου καί καθίστανται ὁρόσημον εἰς τήν ἱστορίαν. Ἐπιπροσθέτως, ἡ σύγκλησις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἀποτελεῖ κορυφαῖον κοσμοϊστορικόν γεγονός ἐντός τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας· ἐκκλησιολογικόν γεγονός, τό ὁποῖον καί ἔδωκεν τέλος εἰς τήν ἀπουσίαν αἰώνων. Ὡς εἶχε σημειώσει ἤδη ἀπό τοῦ 1977 εἰς συνέντευξίν του εἰς τό National Catholic Reporter ὁ τότε Μητροπολίτης Φιλαδελφείας καί νῦν Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος, ἀναφορικῶς πρός τήν μέλλουσαν νά συγκληθεῖ Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας: «Σκοπός μας εἶναι νά φέρουμε τήν Ἐκκλησία στό σήμερα καί νά προάγουμε τήν χριστιανική ἑνότητα … Οἱ πιστοί μας ἐπιζητοῦν πιό προσβάσιμους τρόπους βίωσης τῆς πίστης τους. Ἡ Σύνοδος θά σηματοδοτήσει τό τέλος 12 αἰώνων ἀπομόνωσης τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας». Αὐτό ἀκριβῶς τό τέλος τῆς ἀπομονώσεως τῶν 12 αἰώνων, ἀλλά καί τῆς ἐπιλύσεως κοινωνικῶν θεμάτων καί προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος, ἐσηματοδότησεν ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὑπό τό πρίσμα αὐτό οὐδείς δικαιοῦται νά ὑποτιμήσει τήν σύγκλησιν τῆς Πανορθοδόξου αὐτῆς Συνόδου. Καί μόνον τό γεγονός ὅτι ἡ Ἐκκλησία, κατόπιν παρελεύσεως τόσων αἰώνων, ἐξέφερε συνοδικόν λόγον, πανορθοδόξως καί οἰκουμενικῶς, αὐτό καί μόνον ἀρκεῖ διά νά καταδείξει τήν ἀξίαν καί σπουδαιότητα τῆς συγκλήσεώς της καί νά πληρώσει πνευματικῆς χαρᾶς καί εὐφροσύνης τά πιστά μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς σημειώνει ὁ Olivier Clement: «Ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἤ “Οἰκουμενικός Πατριάρχης” εἶναι ὁ Προκαθήμενος τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ἀποστολή του εἶναι νά ἐκφράζει τήν ἑνότητα καί τήν πραγματικότητά της, πέρα ἀπό κάθε ἱστορική ὁριοθέτηση». Ἡ σύγκλησις τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ τήν πλέον τρανήν ἀπόδειξιν ἐκπληρώσεως τῆς ἀποστολῆς του αὐτῆς» (Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος, σελ. 382-383).
- Ο Πατριάρχης κερδίζει την εκτίμηση των πολιτικών αρχόντων
«Ἡ πρώτη, λοιπόν, καί ἴσως μεγαλύτερη ἐπιτυχία τῆς Πατριαρχικῆς ἐπισκέψεως στήν Αὐστραλία ἦταν ὅτι ἄφησε στίς καρδιές τῶν ὁμογενῶν καί ἰδιαίτερα τῶν νέων τό ἀνεξίτηλο στίγμα τῆς παρουσίας του.
Ἀλλά, καί σέ ἐπίπεδο πολιτειακό καί πολιτικό, ἡ παρουσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου προεκάλεσε θαυμασμόν καί συγκίνησιν, διότι ἐδόθη εἰς τούς Αὐστραλούς πολιτικούς ἡ εὐκαιρία νά γνωρίσουν τόν Πρῶτον τῆς Ὀρθοδοξίας, τόν φυλάσσoντα τήν ἀπ’ αἰώνων Παράδοσιν τῆς ἀδιαίρετου Ἐκκλησίας. Τοῦτο γίνεται ἐμφανές ἀπό τό ὅτι ἀπό τόν Γενικόν Κυβερνήτην, τόν Πρωθυπουργόν τῆς χώρας, τούς Κυβερνήτας τῶν Πολιτειῶν καί τούς Πρωθυπουργούς, ὁ Παναγιώτατος ἐγένετο δεκτός ἐπισήμως, μετά πολλῶν τιμῶν, καί πάντες ἐξῆραν τό γεγονός τῆς παρουσίας Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου διά πρώτην φοράν εἰς τήν μακρινήν Αὐστραλίαν» (Μητροπολίτης Σεβαστείας Σεραφείμ, σελ. 243-244).
«Εἰς τὸ ταπεινὸν τοῦτο ἀφιέρωμα διὰ τὸν Πατριάρχην μας, ὡς Μητροπολίτης μὲ ἕδραν τὴν πρωτεύουσαν τῆς Ἡνωμένης Εὐρώπης, θὰ ἤθελα ἀκόμη νὰ ἀναφερθῶ εἰς τὰς πρώτας ἐπαφὰς μὲ ἀνωτάτους ἐκπροσώπους τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως. Κατὰ τὸ ἔτος 1993 συνώδευσα τὸν Πατριάρχην μας καὶ τὸν Μητροπολίτην Δέρκων Κωνσταντῖνον εἰς μίαν ἐπίσημον ἐπίσκεψιν εἰς τὴν Εὐρωπαϊκὴν Ἕνωσιν. Ὁ Πρόεδρος τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως εἶχε προσκαλέσει τὸν Πατριάρχην εἰς κατ᾿ ἰδίαν συνάντησιν καὶ γεῦμα. Μετὰ τὸ γεῦμα, ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ἐδήλωσεν εἰς τὸν τύπον τὰ ἀκόλουθα: «Ὁ κ. Delors εἶναι μία μεγάλη προσωπικότης, πιστὸς χριστιανός, ἀνοικτὸς εἰς ὅλας τὰς θρησκείας. Ἀνταλλάξαμεν ἀπόψεις διὰ ζητήματα σχετιζόμενα μὲ τὸν Διαχριστιανικὸν καὶ Διαθρησκειακὸν Διάλογον, μεταξὺ λαῶν καὶ γιὰ τὴν σταθερότητα καὶ εἰρήνηνεἰς τὴν κοινωνίαν. Ὡμιλήσαμεν ἐπίσης διὰ προβλήματα εἰς τὴν Εὐρώπην καὶ ἰδιαιτέρως εἰς τὴν ἀνθρωπότητα, ἀνεξαρτήτως ἀπὸ θρησκευτικάς, ἐθνικὰς καὶ φυλετικὰς διαφοράς. Ὡς θρησκευτικὸς ἡγέτης δὲν παρεμβαίνω εἰς τὴν πολιτικήν, καὶδι᾿ αὐτὸ δὲν ἀναφερθήκαμε σχετικά. Ὅμως τὰ σύγχρονα προβλήματα τῆς κοινωνίας ἔχουν πνευματικὰς διαστάσεις ποὺ μᾶς ἀφοροῦν». Μετὰ ἀπὸ αὐτὴν τὴν Συνάντησιν, ἡ Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωσις ἀντελήφθη ὅτι εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου ἔχει εὕρει ἕνα ἀξιόλογον συνομιλητήν, καὶ τότε ὁ Πρόεδρος Jacques Delors ἐπέμεινεν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία νὰ ἔχῃ ἐκπροσώπησιν παρὰ τῇ Εὐρωπαϊκῇ Ἑνώσει, πρᾶγμα τὸ ὁποῖον συνέβη μὲ τὴν ἵδρυσιν τοῦ Γραφείου, κατὰ τὸ ἔτος 1994. Ἦτο ἡ πρώτη φορὰ ποὺ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἐπραγματοποίησεν ἐπίσκεψιν εἰς τὴν Εὐρωπαϊκὴν Ἕνωσιν. Ὡμίλησε ἐπὶ μακρόν διὰ τὴν πτῶσιν τοῦ Κομμουνισμοῦ εἰς τὰς βαλκανικὰς χώρας. ἓν ἔτος ἀργότερον, ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Βαρθολομαῖος προσεκλήθη νὰ δώσῃ Διάλεξιν εἰς τὸ ἐν Στρασβούργῳ Εὐρωπαϊκὸν Κοινοβούλιον. Ἡ ἐπίσκεψίς του αὐτὴ προεβλήθη ἐντυπωσιακῶς ἀπὸ τὰ μέσα κοινωνικῆς δικτυώσεως, τὰ ὁποῖα ἀνεγνώρισαν τὴν σημασίαν τῆς Διαλέξεώς του διὰ τὰ σύγχρονα προβλήματα» (Μητροπολίτης Βελγίου Αθηναγόρας, σελ. 350-351).
- Η αλήθεια αίρει την αμφισβήτηση
«Ἀπὸ τὴν ἱστορία γνωρίζουμε ὅτι μεγάλες προσωπικότητες δέχθηκαν τὴν πιὸ σκληρὴ καὶ πολλάκις ἄδικη κριτικὴ γιὰ σπουδαῖα ἔργα ποὺ ἐπιτέλεσαν στὴ ζωή τους. Ἀπὸ τὸν κανόνα αὐτὸν δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἐξαιρεθεῖ ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος, καὶ μάλιστα στὶς ἡμέρες μας, ὅπου τὰ διεθνῆ ἀντίχριστα κέντρα συστηματικὰ στοχεύουν στὴν προσβολὴ τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν τῆς χριστιανικῆς πίστης καὶ τοῦ ὀρθόδοξου τρόπου ζωῆς. Ἄλλωστε, καὶ ὁ Κύριος μᾶς προετοίμασε μὲ τὸ «εἰ ἐμὲ ἐδίωξαν, καὶ ὑμᾶς διώξουσιν» (Ἰωάν. 15, 20) καὶ «Οὐαί, ὅταν καλῶς ὑμᾶς εἴπωσι πάντες οἱ ἄνθρωποι» (Λουκ. 6, 26). Τὸ δυστύχημα εἶναι ὅτι στὴν πολεμικὴ αὐτὴ συμπαρασύρονται καὶ ὀρθόδοξοι χριστιανοί, οἱ ὁποῖοι μάλιστα συχνότατα θέλουν νὰ ἐμφανίζονται στὰ ΜΜΕ ὡς οἱ μοναδικοὶ ὑπερασπιστὲς τῶν ὀρθοδόξων δογμάτων καὶ τῶν ἱερῶν κανόνων, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ κατασκανδαλίζουν τὶς συνειδήσεις τῶν ἁπλῶν χριστιανῶν καὶ νὰ κατατεμαχίζουν τὴ μία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία. Εἶναι χαρακτηριστικὸ τὸ γεγονὸς ὅτι, ὅταν πρὶν μερικὲς δεκαετίες προσκάλεσα φίλο μου ἐπιστήμονα ἀπὸ τὴν Ἀθήνα νὰ μὲ συνοδεύσει στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὸ δέχθηκε κατ᾿ ἀρχάς, ἀλλὰ μὲ τὴν προϋπόθεση νὰ μὴ φιλήσει τὸ χέρι τοῦ Πατριάρχη, διότι εἶχε ἀκούσει ἀπὸ ζηλωτικοὺς κύκλους πόσα κακὰ ἔχει δῆθεν προκαλέσει εἰς βάρος τῆς Ὀρθοδοξίας, κάτι ποὺ θὰ τὸ θεωροῦσε ἄρνηση τῶν θρησκευτικῶν του πεποιθήσεων. Ὅταν μετὰ ἀπὸ πολλὲς συζητήσεις καὶ ἐπεξηγήσεις ἐπείσθη νὰ ἔρθει καὶ ὅ,τι ἔχει νὰ πεῖ νὰ τὸ πεῖ ἐλεύθερα στὸν ἴδιο τὸν Πατριάρχη, μὲ συνόδευσε. Μᾶς δέχθηκε ὁ Πατριάρχης μὲ πολλὴ ἀγάπη καὶ καλωσύνη, ὁ φίλος ἄκουσε στὶς συζητήσεις ποὺ ἀκολούθησαν τὶς πραγματικὲς ἀπόψεις τοῦ Πατριάρχη σὲ διάφορα πνευματικὰ θέματα, ἐντυπωσιάστηκε ἀπὸ τὴν ἁπλότητα μὲ τὴν ὁποία μᾶς μιλοῦσε καί, ὅταν σηκωθήκαμε νὰ τὸν ἀποχαιρετήσουμε, εἶχε τὴν εἰλικρίνεια νὰ πεῖ: «Παναγιώτατε, ὅταν ἦρθα ἤμουν “ψυχρὸς” καὶ τώρα φεύγω …». ἀλλὰ πρὶν προλάβει νὰ τελειώσει τὴ φράση του, ὁ Πατριάρχης συμπλήρωσε: «καυτός!». Καὶ ὅλοι γελάσαμε. Ἔκτοτε ὁ πρώην “ψυχρὸς” προσφέρει ἐθελοντικὰ τὶς ὑπηρεσίες του στὸ ἱεραποστολικὸ ἔργο ποὺ ἀσκεῖ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο στὴν Ἄπω Ἀνατολή. Εἶναι νὰ λυπᾶται κανεὶς γιὰ τὸ πόσο ἀδικοῦν τὸν ἑαυτό τους ἄνθρωποι εὐλαβεῖς, ποὺ πέφτουν θύματα σκοτεινῶν συνειδήσεων» (Μητροπολίτης Πισιδίας Σωτήριος, σελ. 247-248).
Ἐντύπωση ἀλγεινή, ἐπίσης, προκαλεῖ τὸ γεγονὸς ὅτι αὐτοὶ οἱ ὁποῖοι, τάχα, κόπτονται «γιὰ τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας» καὶ προφορικὰ ἐκφράζουν «τὴν ἀγάπη τους πρὸς τὴν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινούπολεως» ἀλλὰ παράλληλα, εὐκαίρως ἀκαίρως, καταλογίζουν στὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη τὴν εὐθύνη διασπάσεως τῆς Ὀρθοδοξίας, δὲν φείδονται νὰ ζητοῦν ἀπὸ ἑτεροδόξους τὴ «συμπαράσταση καὶ οἰκονομικὴ ἐνίσχυση», γιὰ νὰ πολεμήσουν, ὡς «ἀνταπόδοση» (!) τῶν εὐεργεσιῶν τὶς ὁποῖες ἔλαβαν, τὴν μητέρα τους Ἐκκλησία, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. Ἐκτὸς τοῦ προαναφερθέντος περιστατικοῦ, γνωρίζουμε καὶ ἄλλη ἐπικοινωνία παραγόντων τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας μετὰ τοῦ ΝCCK κατὰ τὴν ὁποία ζήτησαν «νὰ τοὺς διαθέσουν ποσὸν 500.000 δολλαρίων ΗΠΑ, δι᾽ ἀνέγερσιν ρωσικοῦ ναοῦ …» στὴ Σεούλ.
Λίαν χαρακτηριστικὸ τῆς διαφορετικῆς νοοτροπίας καὶ θέασης τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων μεταξὺ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ Πατριαρχείου Μόσχας εἶναι καὶ τὸ ἑξῆς γεγονός: Ἐνῶ τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας διακαῶς ἐπιθυμοῦσε ἀνέκαθεν νὰ πάρει ἀπὸ τὴν κυριότητα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τὴν περιουσία τῆς Ὀρθόδοξης Μητρόπολης Κορέας, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀπαντᾶ σὲ σχετικὸ αἴτημα τῶν ἐν Κορέᾳ Ὀρθοδόξων Ρώσων, ὑποβληθὲν ὑπὸ τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου Ν. Ζηλανδίας, Ἐξάρχου Ἰνδιῶν, Κορέας, Ἰαπωνίας, Φιλιππίνων Νήσων, Σιγκαπούρης, Ἰνδονησίας καὶ Χὸνγκ Κὸνγκ κυροῦ Διονυσίου, περὶ ἀνεγέρσεως ναοῦ ρωσικοῦ ἀρχιτεκτονικοῦ ρυθμοῦ στὸν προαύλιο χῶρο τοῦ ἐν Σεοὺλ ἱεροῦ ναοῦ ἁγίου Νικολάου σημειώνοντας τὰ ἑξῆς: «Συζητηθέντος τοῦ θέματος τούτου ἐν συνεδρίᾳ τῆς περὶ ἡμᾶς Ἁγίας καὶ Ἱερᾶς Συνόδου, γνωρίζομεν τῇ ἡμετέρᾳ Ἱερότητι, ὅτι προφρόνως παρέχεται ἡ ζητηθεῖσα εὐλογία τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ὅπως ἐν τῷ δηλωθέντι χώρῳ καὶ πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ ἀνεγερθῇ ναὸς ρωσσικοῦ ἀρχιτεκτονικοῦ ρυθμοῦ πρὸς ἐξυπηρέτησιν τόσον τῶν θρησκευτικῶν ἀναγκῶν τῶν ἐν Κορέᾳ Ὀρθοδόξων ρώσσων ὅσον καὶ ἄλλων λειτουργικῶν ἀναγκῶν τῶν αὐτόθι πιστῶν ἡμῶν» (Μητροπολίτης Κορέας Αμβρόσιος, σελ. 401-402).
- Το Ουκρανικό ζήτημα
«Μποροῦσε νὰ ἡσυχάσει ἡ συνείδηση ἑνὸς Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, ὅταν γνώριζε ότι ἄνω τῶν 10 ἑκατομμυρίων ὀρθοδόξων στὴν Οὐκρανία παρέμεναν ἀποκομμένοι ἀπὸ τὸ σῶμα τῆς Μιᾶς Ἁγίας Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, παρὰ τὴ θέλησή τους; Δὲν ὑπῆρχαν οὔτε δογματικὲς διαφορὲς οὔτε τίποτε ἄλλο. Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Βαρθολομαῖος προσπάθησε κατὰ καιρούς, μέσῳ διαλόγων, νὰ λύσει τὸ Οὐκρανικό, ὅμως ἀπὸ τὴν ἀντίπερα ὄχθη ὑπῆρξε σκληρὴ γραμμή, ἐπηρεασμένη, ὡς φάνηκε, ἀπὸ ἐθνικιστικοὺς καὶ πολιτικοὺς λόγους. Καὶ μάλιστα, αὐτοὶ́ οἱ ὀρθόδοξοι Οὐκρανοὶ διαφύλαξαν τὴν πίστη καὶ τὴν ἀγάπη τους στὴν Ἐκκλησία, παρὰ τοὺς διωγμοὺς καὶ τὴ συστηματικὴ ἀθεϊστικὴ προπαγάνδα ἑβδομήντα ἐτῶν! Τελικὰ́ ὁ Πατριάρχης ἔκανε αὐτὸ ποὺ ἦταν αὐτονόητο, σύμφωνα μὲ τὰ προνόμια ποὺ ἔχει ὡς ὁ πρῶτος τῇ τάξει καὶ τὴν εὐθύνη νὰ μεριμνᾶ γιὰ τὴν ἑνότητα τοῦ ὅλου σώματος τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς φαίνεται, πολλοὶ, προκατειλημμένοι καὶ ἐπηρεασμένοι ἀπὸ τὴ συστηματικὴ προπαγάνδα τῶν βορείων ἀδελφῶν μας, δὲν μποροῦν νὰ κατανοήσουν μιὰ ἁπλῆ πραγματικότητα. Μέχρι τῆς ἄρσεως τοῦ οὐκρανικοῦ σχίσματος, πέραν τῶν 10 ἑκατομμυρίων ἀδελφῶν μας ζοῦσαν ἐκτὸς Ἐκκλησίας καὶ ἐὰν π.χ. κάποιος πλησίαζε νὰ κοινωνήσει στοὺς ἀνὰ τὸν κόσμον κανονικοὺς ὀρθοδόξους ναούς μας, παρεμποδίζετο. Σήμερα, μετὰ τὴν ἄρση τοῦ σχίσματος, ὅλοι οἱ βαπτισμένοι στὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος ὀρθόδοξοι Οὐκρανοὶ βρίσκονται σὲ κανονικὴ κοινωνία μὲ τὴ μία Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, ἐφʼ ὅσον τὸ ἐπιθυμοῦν, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ σὲ ποιά ἐκκλησιαστικὴ δικαιοδοσία ἀνήκουν. Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγάλο ἐπίτευγμα τῆς Ἁγίας καὶ Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιὰ τὴ διευθέτηση τοῦ μεγάλου αὐτοῦ προβλήματος. Παραδείγματος χάριν, στοὺς ναούς μας στὴν Ἀττάλεια καὶ Ἀλάνυα οἱοσδήποτε Ρῶσσος, Οὐκρανός, Λευκορῶσσος κ.λπ. προσέλθει στοὺς ναούς μας, εἶναι εὐπρόσδεκτος» (Μητροπολίτης Πισιδίας Σωτήριος, σελ. 253).
- Ο Πατριάρχης στο «ταμιείον» του.
«Στὶς ἀνεπίσημες Πατριαρχικὲς ἐπισκέψεις στὴν Αὐστρία, γιὰ ἀνάπαυση καὶ περισυλλογή, εὐλογήθηκα ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ ζήσω προσωπικὲς στιγμὲς τοῦ Παναγιωτάτου, μὲ τὴ χαρὰ τοῦ παιδιοῦ ποὺ εὑρίσκεται «παρὰ τοὺς πόδας» τοῦ Πατέρα του. Ἐκεῖ, εἴδαμε τὸν Πατριάρχη μας νὰ γίνεται «παιδί». Παρακολουθήσαμε πῶς ἐκδιπλώνει τὴν ἀγάπη του γιὰ ὅλους, νὰ ἀγοράζει δῶρα γιὰ τοὺς συνεργάτες του, νὰ μεριμνᾶ γιὰ τὴν ἀνάπαυσή τους, νὰ ἐρωτᾶ γιὰ προσωπικά τους θέματα καὶ προβλήματα, νὰ συμβάλλει στὴν ἐπίλυσή τους, νὰ δίδει διέξοδο στὰ ποικίλα ἀδιέξοδά τους. Τὸν εἴδαμε νὰ ἀγωνιᾶ γιὰ θέματα τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ τὴν Πανορθόδοξη οἰκογένεια, γιὰ τὴν προστασία τοῦ περιβάλλοντος, γιὰ τὴ μαρτυρία τοῦ Χριστιανισμοῦ στὸν σύγχρονο κόσμο, γιὰ τὴ διαφύλαξη τῆς ἑνότητoς τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τὴν προώθηση τῆς ἰσχυρῆς μαρτυρίας της παγκοσμίως, γιὰ τὴ διαφύλαξη τῶν δικαίων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, γιὰ τὴν ἀνάδειξη καὶ τὴν κατάρτιση ἱκανῶν στελεχῶν, πρὸς δόξαν Θεοῦ. Τὸν εἴδαμε προσευχόμενο κατὰ μόνας, γονατισμένον ἐνώπιον τοῦ ἱεροῦ εἰκονοστασίου, εὐσυγκίνητο καὶ κατανυκτικό, «ἀνθρώπινο» καὶ μὲ εὐγενῆ συναισθήματα, ἁπλούστατο στὴν ἀναστροφὴ καὶ τὴν καθημερινότητά του, εὐπροσήγορο, «ἐλεύθερο» ἀπὸ ἐγκλωβισμοὺς σὲ τύπους καὶ πρωτόκολλα τῆς ὑψηλῆς του θέσεως» (Μητροπολίτης Αυστρίας Αρσένιος, σελ. 439).
Αυτά είναι ενδεικτικά παραθέματα από το «ευλαβικό αφιέρωμα» των Ιεραρχών του Θρόνου.
