Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από την ίδρυση και τη συνεχή κυκλοφορία του επιστημονικού περιοδικού Θεολογία η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος διοργανώνει Διεθνές Επιστημονικό Θεολογικό Συνέδριο με τίτλο: «Η Ορθόδοξη Θεολογία εν πορεία στην “άυλη πραγματικότητα” της ύστερης νεωτερικότητος» με τη συμμετοχή διακεκριμένων θεολόγων από όλο τον ορθόδοξο και όχι μόνο κόσμο.
Η Θεολογία συνήθως περιγράφεται ως ο καρπός της διαρκούς εγρηγόρσεως και της μακράς πάλης της Εκκλησίας έναντι συγκεκριμένων αιρετικών προκλήσεων και αποκλίσεων. Επιχειρεί να ερμηνεύσει, εν τόπω και χρόνω σε κάθε εποχή την πολυμερώς και πολυτρόπως εκδηλούμενη θεία Αποκάλυψη ως σωτηριώδη αλήθεια για σύνολη την κτίση.
Η απώθηση του Θεού στο υπερπέραν και η υποβάθμιση του υπεραισθητού κόσμου κατ’ εξοχήν κατά τους νεωτέρους χρόνους (Διαφωτισμός), άφησε μετέωρο τον αισθητό κόσμο με συνέπεια τη σύγχρονη ρευστότητα, καθ’ ότι ο τελευταίος δεν είναι αυτοδημιούργητος. Ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθεί να αντιμετωπίσει την άβυσσο της ρευστότητας αναζητώντας έρεισμα στη «μηχανοποίηση». Οι επιστημονικές εξελίξεις, η τεχνολογική πρόοδος, η «ψηφιακή πραγματικότητα», η βιοτεχνολογία με τις διαρκώς προστιθέμενες εφαρμογές και δυνατότητές τους φαίνεται ότι ανακαθορίζουν τις ανθρωπολογικές και κοσμολογικές αντιλήψεις και παραμέτρους.
Έχει ήδη ανατείλει η εποχή του μετασύμπαντος (metaverse) που «υπόσχεται» την αποδόμηση και κατάργηση των φυσικών περιορισμών του χωροχρόνου. Η «επαυξημένη» πραγματικότητα, ο εικονικός κόσμος, τα τεχνητά περιβάλλοντα αποδιαρθρώνουν, απειλούν και υποκαθιστούν μαζικά το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Η ανθρωπότητα όμως δείχνει ανυποψίαστη για το μεταφυσικό υπόβαθρο της εικονικότητας και τις βαθύτερες προεκτάσεις των παρενεργειών της. Το θέμα της τεχνολογίας ανάγεται σε επίπεδο χρήσης. Η απλώς ορθή χρήση της τεχνολογίας δεν μπορεί να τις άρει η έστω να τις περιορίσει γιατί «μεταπτωτικά» η «ουδετερότητα» της τεχνικής είναι αυταπάτη, όπως έχει αποδειχθεί πλείστες φορές μέσα στην ιστορία.
Δυστυχώς, ο σύγχρονος άνθρωπος ταύτισε την τεχνική δυνατότητα (δώρο του Τριαδικού Θεού), ως γνώρισμα του ανθρώπου με την τεχνική ως στάση ζωής. Όμως ο Martin Heidegger εδώ και δεκαετίες έχει προειδοποιήσει ότι: «η ουσία της τεχνολογίας κατά κανένα τρόπο δεν είναι κάτι το τεχνικό». Η τεχνική, όπως σημειώνει ο Σπ. Κυριαζόπουλος (Η καταγωγή του τεχνικού πνεύματος, 1965, σ. 15): «δεν εμφανίζεται εις την εποχήν μας ως ιδιότης απλώς και μόνον του τεχνίτου, αλλ’ είναι η στάσις του ανθρώπου εντός του κόσμου […].
Δεν είναι λοιπόν η τεχνική απλώς το σύνολον των μηχανικών αντικειμένων, αλλ’ ο τρόπος διά του οποίου δημιουργούνται τα σύγχρονα προβλήματα και η μέθοδος της λύσεώς των και από της απόψεως αυτής, η προϋπόθεσις της ανθρωπίνης ουσίας. Ιδού διατί ο λόγος περί τεχνικής δεν αναφέρεται εις τα πράγματα, αλλ’ εις τον άνθρωπον· δεν είναι λόγος περί τεχνικού έργου, αλλά περί τεχνικού πνεύματος». Επομένως, τα τεχνολογικά επιτεύγματα και το τεχνικό πνεύμα είναι διαφορετικά, σχετίζονται αλλά δεν ταυτίζονται. Η «τεχνολογικοποίηση» του ανθρωπίνου βίου είναι πλέον καθολική και λαμβάνει διαστάσεις σωτηριολογικές, υπαρξιακές, οντολογικές.
Η πίστη στην τεχνολογική πρόοδο και η διευκόλυνση που αυτή παρέχει λαμβάνουν στο εδώ και τώρα χαρακτηριστικά θρησκευτικής λειτουργίας μεσσιανικού χαρακτήρα, αποδυναμώνοντας και υποσκάπτοντας κάθε παραδοσιακή έκφραση θρησκευτικότητας. Με βάση τα προαναφερθέντα προκύπτει ένα κρίσιμο ερώτημα: Κατά πόσον αλλοιώνεται η θεολογική μας παράδοση από τη μεσολάβηση της τεχνικής; Η αντινομία του σύγχρονου πολιτισμού έγκειται στο ότι αφ’ ενός παραμένει προσκολλημένος στην ύλη και αφ’ ετέρου προβάλλει ένα άυλο εικονικό μοντέλο ζωής. Κατά βάθος ο σύγχρονος πολιτισμός, αποδεσμευόμενος από την ύλη, εξαϋλούμενος υποτιμά την ύλη σε τέτοιο βαθμό ώστε να διερωτάται κανείς μήπως η Σάρκωση καθίσταται άνευ νοήματος και η κατά Χριστόν μεταμόρφωση της ύλης ανέφικτη.
Ενώπιον αυτών των περίπλοκων ζητημάτων, η Ορθόδοξη Θεολογία καλείται να οριοθετήσει κριτικά τις προϋποθέσεις του τεχνικού πνεύματος ως στάσης ζωής και να αναγγείλει μία αυθεντική πρόταση ζωής σε έναν πλανήτη που κινδυνεύει με ολοκληρωτική καταστροφή. Και ο θεολογικός λόγος της Εκκλησίας καλείται για ακόμη μία φορά να περισώσει και να αναδείξει την αξία της ύλης και του σώματος, «υπέρ ων» ο Χριστός ετέχθη, «απέθανε» (Ρωμ. 5, 8) και ανέστη, οριοθετώντας τη ζωηφόρο αλήθεια της εν Χριστώ ζωής.
Με βάση το σκεπτικό (ratio) αυτό, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, μέσω της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου και του Τμήματος Συντάξεως του περιοδικού Θεολογία, θέλοντας να τιμήσει την εκατονταετή συμβολή του στα θεολογικά Γράμματα, καλεί όσους ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν με εισήγηση (κατόχους οπωσδήποτε διδακτορικού τίτλου σπουδών) να υποβάλουν στη Γραμματεία του Συνεδρίου, στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: synedrio2023@ecclesia.gr σε δύο χωριστά αρχεία (τύπου word η pdf) α) σύντομο βιογραφικό σημείωμα (περ. 200 λέξεων) και β) τίτλο ανακοίνωσης και περίληψη (περ. 300 λέξεων) της εισήγησής τους το αργότερο μέχρι την 8η Μαΐου 2023.
Οι εισηγήσεις θα έχουν τον χαρακτήρα σύντομης ανακοίνωσης μέγιστης διάρκειας 15 λεπτών. Ακολούθως oι υποβληθησόμενες προτάσεις θα προωθηθούν ανωνύμως από τη Γραμματεία του Συνεδρίου στην Επιστημονική Επιτροπή προς αξιολόγηση και στη συνέχεια οι ενδιαφερόμενοι θα ενημερωθούν για το αποτέλεσμα το αργότερο μέχρι την 12η Ιουνίου 2023.
Το συνέδριο θα διεξαχθεί στην Αθήνα από 11 έως 15 Οκτωβρίου 2023, παρουσία των μελών της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, με εναρκτήρια κεντρική διάλεξη στον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Αθηνών, ενώ οι υπόλοιπες συνεδρίες θα φιλοξενηθούν στους χώρους του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Επίσημες γλώσσες του συνεδρίου θα είναι η ελληνική και η αγγλική. Για οποιαδήποτε πληροφορία οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: synedrio2023@ecclesia.gr ή στο τηλ. 2111824316.
