Τα Αποστολικά αναγνώσματα των Κυριακών της Μ. Τεσσαρακοστής προέρχονται από την προς Εβραίους επιστολή, της οποίας κεντρικό θέμα είναι ο Μ. Αρχιερέας Χριστός και η σταυρική του θυσία. Τα περισσότερα βιβλικά αναγνώσματα της περιόδου αυτής είναι προσανατολισμένα στον Σταυρό του Χριστού, οι δε ύμνοι της περιέχουν πένθιμο αλλά και αναστάσιμο χαρακτήρα, περιέχουν αυτό που οι Πατέρες της Εκκλησίας ονομάζουν χαρμολύπη.
Η περικοπή της Α΄ Κυριακής των νηστειών αρχίζει με τον Μωυσή, συνεχίζει με τις ηρωικές μορφές της Παλαιάς Διαθήκης με αποκορύφωμα τη θυσία του Χριστού στην Καινή Διαθήκη και τελειώνει με αναφορά στους αναγνώστες της επιστολής, οι οποίοι μαζί με όλους τους προηγηθέντες ήρωες θα κληρονομήσουν την επαγγελία του Θεού, δηλ. την υπόσχεση για τον καινούργιο κόσμο της Ανάστασης. Ειδικά, η περικοπή της Α΄ Κυριακής επελέγη προφανώς για τους αγίους της πίστης στη ζωή της Εκκλησίας, η οποία ονόμασε την Κυριακή αυτή Κυριακή της Ορθοδοξίας μετά τη νικηφόρα για την Εκκλησία λήξη της εικονομαχίας (9ος αιώνας).
Η ίδια περικοπή διαβάζεται και κατά την Κυριακή των Αγίων Πάντων με δυο επιπλέον στίχους από την αρχή του επομένου κεφαλαίου της επιστολής, καθώς και την Κυριακή πριν από τη Γέννηση του Χριστού.
Η περικοπή είναι σε νεοελληνική μετάφραση η εξής:
«Αδελφοί, με την πίστη ο Μωυσής, όταν πια μεγάλωσε, αρνήθηκε να ονομάζεται γιος της κόρης του Φαραώ· προτίμησε να υποφέρει μαζί με τον λαό του Θεού, παρά ν’ απολαμβάνει την πρόσκαιρη αμαρτωλή ζωή. Θεώρησε μεγαλύτερο πλούτο από τους θησαυρούς της Αιγύπτου τον εξευτελισμό, σαν εκείνον που υπέφερε ο Χριστός, γιατί απέβλεπε στην ανταπόδοση. Χρειάζεται να συνεχίσω; Δεν θα με πάρει ο χρόνος να διηγηθώ για τον Γεδεών, τον Βαράκ, τον Σαμψών, τον Ιεφθάε, τον Δαβίδ, τον Σαμουήλ και τους προφήτες. Όλοι αυτοί με την πίστη κατατρόπωσαν βασίλεια, επέβαλαν το δίκαιο, πέτυχαν την πραγματοποίηση των υποσχέσεων του Θεού, έφραξαν στόματα λεόντων· έσβησαν τη δύναμη της φωτιάς, διέφυγαν τη σφαγή, έγιναν από αδύνατοι ισχυροί, αναδείχτηκαν ήρωες στον πόλεμο, έτρεψαν σε φυγή εχθρικά στρατεύματα· γυναίκες ξαναπήραν πίσω στη ζωή τούς ανθρώπους τους, κι άλλοι βασανίστηκαν ως τον θάνατο, χωρίς να δεχτούν την απελευθέρωσή τους, γιατί πίστευαν ότι μπορούσαν ν’ αναστηθούν σε μια καλύτερη ζωή. Άλλοι δοκίμασαν εξευτελισμούς και μαστιγώσεις, ακόμη και δεσμά και φυλακίσεις. Λιθοβολήθηκαν, πριονίστηκαν, πέρασαν δοκιμασίες, θανατώθηκαν με μαχαίρι, περιπλανήθηκαν ντυμένοι με προβιές και κατσικίσια δέρματα, έζησαν σε στερήσεις, υπέφεραν καταπιέσεις, θλίψεις και κακουχίες -ο κόσμος δεν ήταν άξιος να ‘χει τέτοιους ανθρώπους- πλανήθηκαν σε ερημιές και βουνά, σε σπηλιές και σε τρύπες της γης. Όλοι οι παραπάνω, παρά την καλή μαρτυρία της πίστης τους, δεν πήραν ό,τι τους υποσχέθηκε ο Θεός, ο οποίος είχε προβλέψει κάτι καλύτερο για μας, έτσι ώστε να μη φτάσουν εκείνοι στην τελειότητα χωρίς εμάς» (Εβρ.11,24-26 .32-40).
Δεν θα μιλήσουμε για όλους τους ήρωες της πίστης, για τους οποίους κάνει λόγο η αποστολική περικοπή και οι οποίοι έζησαν κατά τους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης. Πολλοί από αυτούς νίκησαν τις δυνάμεις ξένων βασιλιάδων, κυβέρνησαν τον λαό με δικαιοσύνη όταν κατείχαν κάποιο υπεύθυνο αξίωμα, πέτυχαν την εκπλήρωση των υποσχέσεων του Θεού, έφραξαν στόματα λιονταριών, (όπως π.χ. ο Δαβίδ και ο Δανιήλ), έσβησαν τη δύναμη της φωτιάς, (όπως οι τρεις παίδες στην κάμινο του πυρός), δυναμώθηκαν ύστερα από ασθένεια, (όπως ο ασθενής βασιλιάς Εζεκίας), αναδείχτηκαν ισχυροί στον πόλεμο, έτρεψαν σε φυγή με τη δύναμη του Θεού εχθρικά στρατεύματα, όπως σε πολλά σημεία αφηγείται η Παλαιά Διαθήκη αλλά και η ιστορία της Εκκλησίας.
Θα μείνουμε λίγο στον πρώτο κατονομαζόμενο στην περικοπή μας, τον Μωυσή, που ως ηγέτης του λαού του Θεού, τον έβγαλε από τη δουλεία της Αιγύπτου και τον οδήγησε στη γη της επαγγελίας. Η αναφορά του Μωυσή ως πρώτου έχει σταυρικό προσανατολισμό: Ο «θεόπτης» ηγέτης προτίμησε αντί των αγαθών του Παλατιού του Φαραώ να συμπάσχει με τον λαό του στις κακουχίες του και να υποστεί έτσι τον «ονειδισμό» του Χριστού – πράγμα το οποίο αποτελεί σαφή αναφορά στον Σταυρό του Χριστού. Οι ύμνοι της εορτής του άλλωστε στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας (4 Σεπτεμβρίου) τον χαρακτηρίζουν ως «τύπον έμψυχον» του Χριστού. Και ο Μέγας Κανών του αγίου Ανδρέα Κρήτης που ψάλλεται την Μ. Τεσσαρακοστή λέγει στην στ΄ ωδή απευθυνόμενος στον Σωτήρα Χριστό: «Ως έπληξε Μωσής ο θεράπων σου ράβδω την πέτραν τυπικώς την ζωοποιόν σου πλευράν προδιετύπου».
Άλλοι πάλι από τους κατονομαζομένους ήρωες της Παλαιάς Διαθήκης εξαιτίας της πίστης τους πέθαναν με τρόπο μαρτυρικό επάνω στο κυκλικό βασανιστικό όργανο που λέγεται «τύμπανο», λιθοβολήθηκαν όπως οι προφήτες Ζαχαρίας και Ιερεμίας, πριονίστηκαν όπως, κατά την παράδοση, ο Ησαΐας, αποκεφαλίστηκαν όπως ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, Περιπλανήθηκαν σε έρημους τόπους διωγμένοι, σε βουνά και σε σπηλιές, ντυμένοι με δέρματα προβάτων ή κατσικιών, όπως ο Ηλίας, ο Ελισαίος, ο Δαβίδ και άλλοι.
Όλοι αυτοί που αναφέρει ή υπαινίσσεται ο ι. συγγραφέας και που είτε νίκησαν με την πίστη τους, είτε μαρτύρησαν γι’ αυτήν, αποτελούν δείκτες πορείας για τους χριστιανούς, προδρόμους στην σκυταλοδρομία της πίστης που με τρόπο νικηφόρο έφεραν σ’ εμάς τη σκυτάλη των ευγενών ιδανικών και μας την παρέδωσαν για να συνεχίσουμε εμείς τον αγώνα. Όλοι αυτοί οι άγιοι άνδρες και οι άγιες γυναίκες, καθώς και πολλοί άλλοι, γνωστοί και άγνωστοι, υπογραμμίζουν την ευθύνη που πέφτει στους ώμους των χριστιανών για τη συνέχιση του έργου τους.
Σε έναν κόσμο όπου επικρατεί το γκρέμισμα των αξιών, η αμφιβολία για τις υπεργήινες πραγματικότητες, ο ορθολογισμός, η εμπιστοσύνη στις μηχανές, η αποθέωση της τεχνολογίας, καλείται ο χριστιανός να αναλογιστεί σε ποια αλυσίδα ευγενών και ηρώων αποτελεί κρίκο, σε ποιο τέρμα απολήγει η αγωνιστική πορεία του, ποιος είναι ο αθλοθέτης. Είναι πολύ εύκολο από αμέλεια ή αδιαφορία να σπάσει κανείς έναν κρίκο στην ηρωική ιστορία της πίστης προσαρμοζόμενος στις ελκυστικές δυνάμεις της εποχής. Κι ας μην αυταπατόμαστε, είναι δύσκολο -γι’ αυτό και πιο σπουδαίο- να μείνει κανείς πιστός στις αρχές και τα ιδανικά της χριστιανικής πίστης, χάνοντας ίσως την κατά κόσμον εξέλιξή του. Τον δύσκολο αυτόν δρόμο μας δείχνουν σήμερα οι άγιες αυτές μορφές ανδρών και γυναικών, της παλαιάς και νέας εποχής, μικροί ή μεγάλοι, γνωστοί ή άγνωστοι και μας καλούν να γίνουμε άξιοι συνεχιστές στη μακραίωνη σκυταλοδρομία της χριστιανικής πίστης.