του Χρήστου Βαττή για το Orthodoxia.Info
Μια συνηθισμένη ερώτηση των ανθρώπων, αδιάφορων και πιστών ακόμα, κατά το μήνα Ιανουάριο και Φεβρουάριο, είναι: «Πότε ανοίγει το Τριώδιο;». Συνήθως, ερωτούμε χωρίς να γνωρίζουμε τι είναι το Τριώδιο ή αυτόματα το συνδέουμε με τα κοσμικά έθιμα της περιόδου αυτής, τα καρναβάλια κλπ. Ας προσεγγίσουμε την έννοια «Τριώδιο» και ας δούμε τι σημασία έχει αυτή η περίοδος για την πνευματική μας πρόοδο.
Το Τριώδιο είναι ένα από τα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας. Στο βιβλίο αυτό περιέχονται σχεδόν κάθε μέρα ύμνοι, που λέγονται Τριώδια, ύμνοι δηλαδή με τρεις ωδές. Οι ύμνοι αυτοί γενικά λέγονται Κανόνες. Οι Κανόνες, στην άρτια μορφή τους και αντίθετα προς τα Τριώδια, αποτελούνται από εννέα ωδές. Τί είναι οι ωδές; Είναι ομάδες από τέσσερα ως πέντε ή και περισσότερα τροπάρια, που ψάλλονται όλα με τον ίδιο τρόπο. Ενώ λοιπόν οι Κανόνες είναι ύμνοι με εννέα ωδές, τα Τριώδια είναι μικρότεροι ύμνοι με τρεις μόνο ωδές. Ωδή είναι το ιερό τραγούδι. Από τα Τριώδια λοιπόν αυτά, λέγεται και το βιβλίο Τριώδιο. Ωστόσο, είναι μια περίοδος που χωρίζεται σε τρεις μικρότερες• α) από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου έως την Κυριακή της Τυρινής, β) από την Καθαρά Δευτέρα (έναρξη Μ. Τεσσαρακοστής) έως το Σάββατο του Λαζάρου και γ) από την Κυριακή των Βαΐων έως το Μεγάλο Σάββατο πριν την Ανάσταση του Χριστού (Μεγάλη Εβδομάδα).
Για τη διαμόρφωση του Τριωδίου έπαιξαν ρόλο όλες οι χριστιανικές γενεές από τον 5ο έως τον 15ο αι. μ.Χ. Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη το 1522 μ.Χ στη Βενετία. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται από τις ασματικές ακολουθίες των εορτών του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά (Β’ Κυριακή των νηστειών), του Οσίου Ιωάννου της Κλίμακος (Δ’ Κυριακή των νηστειών) κ.ά. Επίσης, εντοπίζουμε εισαγωγή του Επιτάφιου Θρήνου, εγκωμίων, δηλαδή, που ψάλλονται στον Επιτάφιο, καθώς και από την εισαγωγή των συναξαρίων του Νικηφόρου Καλλίστου του Ξανθόπουλου. Τέλος, στη διαμόρφωση του ασματικού κύκλου του Τριωδίου συνέβαλλαν επίσης μεγάλοι υμνογράφοι και μελωδοί της Εκκλησίας μας, όπως ο Ρωμανός ο Μελωδός και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
Η περίοδος του Τριωδίου αποτελεί ευκαιρία να εγκολπωθούμε στη ζωή μας βασικές πνευματικές αρετές και να αποκομίσουμε πλούσια εν Χριστώ καρποφορία, καθώς κατά την περίοδο αυτή, δίδονται στον άνθρωπο λατρευτικές ευκαιρίες, οι οποίες τον οδηγούν σε αναβάσεις πνευματικής ωφέλειας και καλλιέργειας. Βασικότατος άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η πνευματική ζωή είναι η μετάνοια του ανθρώπου, η οποία περνά μέσα από την αρετή της ταπεινοφροσύνης και την απόταξη της κακίας του εγωισμού.
Η λειτουργική τάξη και παράδοση της Εκκλησίας μας είναι ζυμωμένη με τη ζωή των πατέρων μας. Και δεν είναι λίγο να κρατάμε την πίστη των προγόνων μας και να πιστεύουμε ότι ο Θεός μας είναι «ο Θεός των πατέρων ημών», καθώς η Εκκλησία το ψάλλει κάθε μέρα στην ιερή Ακολουθία. Όλη η περίοδος του Τριωδίου είναι για τους ορθόδοξους χριστιανούς καιρός μετανοίας, προσευχής και νηστείας.
Ας προσπαθήσουμε να γίνουμε καλύτεροι χριστιανοί!