Πα, 14/02/25 | 0:07

Ο άγιος του Ισραήλ

Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
Ο καθηγητής Μιλτιάδης Κωνσταντίνου είναι, Άρχων Διδάσκαλος του Ευαγγελίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Έχει διατελέσει Κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1952. Διδάσκει Παλαιά Διαθήκη και Βιβλική Εβραϊκή Γλώσσα.

Του ιδίου συγγραφέα:

Σύμφωνα με τη λειτουργική παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, το πρώτο ανάγνωσμα του Εσπερινού των εορτών που είναι αφιερωμένες στη μνήμη ιερομαρτύρων είναι η περικοπή Ησα μγ΄ 9-14. Το κείμενο προέρχεται από το δεύτερο μέρος του βιβλίου του προφήτη Ησαΐα, όπου βρίσκονται συγκεντρωμένες διάφορες προφητείες το περιεχόμενο των οποίων σχετίζεται με τα τελευταία χρόνια της βαβυλώνιας αιχμαλωσίας (τέλη του ς΄ π.Χ. αιώνα) και το ύφος τους είναι παρηγορητικό σε αντίθεση με το απειλητικό ύφος των προφητειών του η΄ π.Χ. αιώνα που περιέχονται στο πρώτο μέρος του βιβλίου. Θέμα της περικοπής αποτελεί η μοναδικότητα του Θεού.

Η περικοπή Ησα μγ΄ 9-14 περιέχεται στην ευρύτερη συνάφεια των κεφ 40 – 48 του βιβλίου, όπου ο Θεός με το στόμα του προφήτη παρηγορεί τον λαό του, εξαγγέλλοντας το τέλος της αιχμαλωσίας του και τον νουθετεί να αποφεύγει την ειδωλολατρία. Στη συγκεκριμένη περικοπή καλούνται οι διάφοροι λαοί της Μεσοποταμίας να αναγνωρίσουν ότι υπάρχει ένας και μοναδικός Θεός.

Σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη για την ευρύτερη περιοχή περίοδο, καθώς οι πολιτικές εξελίξεις με την άνοδο της δύναμης των Περσών και των Μήδων δημιουργούν στους πληθυσμούς που βρίσκονται εγκατεστημένοι εκεί αισθήματα ανασφάλειας, ο Θεός καλεί όλους τους λαούς σε μια παγκόσμια συνάθροιση, προκειμένου να αποδείξει μπροστά τους ότι αυτός είναι ο κύριος της Ιστορίας. Ζητά από τους συγκεντρωμένους λαούς να αναλογιστούν αν οι θεοί τους οποίους λατρεύουν είναι σε θέση να τους αποκαλύψουν τι πρόκειται να συμβεί ή ακόμα αν γνωρίζουν πώς τα πράγματα οδηγήθηκαν σε αυτό το σημείο κατά το παρελθόν. Προκειμένου, μάλιστα, να αποδείξει τη μοναδικότητά του, δέχεται να αναμετρηθεί με τους υποτιθέμενους θεούς των λαών και τους προκαλεί να φέρουν τους μάρτυρές τους σε μια παγκόσμια δίκη: «Συναχθείτε όλα μαζί τα έθνη, οι άρχοντές τους συγκεντρωθείτε· ποιος θα σας προαναγγείλει όσα θα γίνουν; ποιος όσα έγιναν στο παρελθόν θα σας τα πει; Ας φέρουν τους μάρτυρές τους, ώστε να δικαιωθούν αν μιλήσουν με ειλικρίνεια» (στχ 9).

Ο ίδιος ο Θεός του Ισραήλ θα μετάσχει στη δίκη αυτή ως μάρτυρας του εαυτού του και καλεί ως επιπλέον μάρτυρες τον λαό του, αλλά και τον βασιλιά των Περσών Κύρο, τον οποίο χαρακτηρίζει ως «ὁ παῖς μου, ὃν ἐξελεξάμην, ἵνα γνῶτε καὶ πιστεύσητε καὶ συνῆτε ὅτι ἐγώ εἰμι» (Ησα μγ΄ 10· πρβλ Ησα μδ΄ 28· με΄ 1). Οι μάρτυρες καλούνται να αποδείξουν ότι ο Θεός παραμένει αναλλοίωτος μέσα στους αιώνες και ότι δεν υπάρχει άλλος σωτήρας εκτός αυτού: «Πριν από μένα δεν υπήρξε άλλος θεός και ύστερ’ από μένα δεν θα υπάρξει. Εγώ είμαι ο Θεός, και δεν υπάρχει άλλος που να σώζει εκτός από εμένα. Εγώ σας προείπα τι θα γίνει, κι εγώ σας έσωσα· σας επιτίμησα ώστε να μην υπάρχουν ξένοι θεοί ανάμεσά σας. Εσείς είστε οι μάρτυρές μου κι εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός» (στχ 10-12).

Είναι χαρακτηριστικό ότι πέντε φορές στους τρεις αυτούς στίχους χρησιμοποιεί ο Θεός την αντωνυμία «εγώ». Αυτός είναι που υπήρχε πάντα και είναι ο μοναδικός που ενεργεί μέσα στην Ιστορία «Ήμουν ήδη απ’ την αρχή· κανένας απ’ τη δύναμή μου δεν ξεφεύγει. Εγώ ενεργώ, και ποιος μπορεί ν’ αντιταχθεί στο έργο μου;» (στχ 13). Την ίδια ακριβώς μαρτυρία καταθέτει στον κόσμο με τη θυσία του και ο ιερομάρτυρας Χαράλαμπος και γι’ αυτόν προφανώς τον λόγο καθιερώθηκε η ανάγνωση της συγκεκριμένης περικοπής στη μνήμη του.

Τρείς περίπου αιώνες πριν από τον Αριστοτέλη η προφητική σκέψη θα περιγράψει τον Θεό ως τον μοναδικό όντα εκτός της Ιστορίας που κινεί τα πάντα εντός της Ιστορίας. Καθώς βρίσκεται εκτός της Ιστορίας ο Θεός δεν δεσμεύεται από τίποτε, επομένως ούτε από τον χρόνο. Εφόσον για τον Θεό δεν υπάρχει παρελθόν, παρόν και μέλλον, μπορεί να βλέπει τα πάντα από την αρχή μέχρι το τέλος, μπορεί επομένως να προβάλλει το θέλημά του στο μέλλον, να το ανακοινώνει και στη συνέχεια να το πραγματοποιεί όπως ακριβώς το ανακοίνωσε. Μόνον ο αληθινός Θεός μπορεί να το κάνει αυτό!

Δεκατρείς περίπου αιώνες αργότερα ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής απαντώντας σε απορίες του αφρικανού φίλου του Θαλασσίου θα διακηρύξει πως οι «λόγοι» όλων των όντων και των γεγονότων προϋπάρχουν στον Θεό, ταυτίζονται με τα θελήματα του Θεού και γίνονται εμφανείς στον άνθρωπο καθώς πραγματώνονται: «Οἱ τῶν ὄντων λόγοι προκαταρτισθέντες τῶν αἰώνων ἐν τῷ Θεῷ, καθὼς οἶδεν αὐτός, ἀόρατοι ὄντες, οὓς καὶ ἀγαθὰ θελήματα καλεῖν τοῖς θείοις ἐστὶν ἔθος ἀνδράσιν, ἀπὸ τῶν ποιημάτων νοούμενοι καθορῶνται. Πάντα γὰρ τὰ ποιήματα τοῦ θεοῦ κατὰ φύσιν μετὰ τῆς δεούσης ἐπιστήμης γνωστικῶς ὑφ’ ἡμῶν θεωρούμενα τοὺς καθ’ οὓς γεγένηνται λόγους κρυφίως ἡμῖν ἀπαγγέλλουσι καὶ τὸ ἐφ’ ἑκάστῳ ποιήματι θεῖον σκοπὸν ἑαυτοῖς συνεκφαίνουσιν, καθ’ ὃ καὶ οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, καὶ τὸ στερέωμα τὴν τῶν χειρῶν ἀναγγέλλει ποίησιν. Ἀΐδιος δὲ δύναμίς ἐστι καὶ θειότης ἡ συνεκτικὴ τῶν ὄντων πρόνοια καὶ ἡ κατ’ αυτήν ἐκθεωτικὴ τῶν προνοουμένων ἐνέργεια» (Απόκριση 13). Οι σκέψεις και οι ενέργειες του Θεού δεν είναι κλειδωμένες σε ένα ενιαίο, αμετάβλητο, κατεψυγμένο “τώρα”, αλλά γίνονται γνωστές από τον Θεό σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο τώρα. Όταν ο Θεός ενεργεί, ενεργεί στο παρόν. Αυτό που ο άνθρωπος βιώνει ως παρελθόν, παρόν και μέλλον δεν υπάρχει για τον Θεό όσον αφορά τις γνώσεις του, αλλά υπάρχει όσον αφορά τις ενέργειες του σε σχέση με τον κόσμο.

Στην ενότητα από την οποία προέρχεται η παραπάνω περικοπή διακηρύσσεται για πρώτη φορά με σαφήνεια η ανυπαρξία άλλων θεών και η παγκοσμιότητα του ενός και μοναδικού Θεού. Βέβαια, η ιδέα ενυπάρχει στο κήρυγμα και των αρχαιότερων προφητών, όπως, για παράδειγμα, στις προφητείες του Αμώς κατά των λαών (α΄ 3 – β΄ 4· πρβλ θ΄ 7) ή στη δράση του προφήτη Ηλία (Γ´Βα ιζ΄ 8-16). Αλλά οι παγιωμένες στη σκέψη του λαού αντιλήψεις της εποχής για στενή σύνδεση του Θεού του Ισραήλ με τη χώρα και τον λαό του ελάχιστο χώρο αφήνουν για μια σαφή θεωρητική επεξεργασία της ιδέας του μονοθεϊσμού. Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας όμως και καθώς η πίστη στη δύναμη του Θεού, όπως αυτή είχε αποκαλυφθεί κατά το παρελθόν στην ιστορία του λαού του, κλονίζεται, οι προφήτες της περιόδου αναλαμβάνουν να τονώσουν το φρόνημα του λαού, διακηρύσσοντας την ανυπαρξία των άλλων θεών και την αδυναμία των ειδώλων, τονίζοντας ταυτόχρονα ότι ο ένας και μοναδικός Θεός εξακολουθεί να ενεργεί μέσα στην Ιστορία, και τα πάντα, ακόμα και οι ενέργειες των ηγεμόνων της εποχής, κατευθύνονται από αυτόν, ενώ ο ίδιος παραμένει υπερβατικός, εκτός της Ιστορίας. Αυτός ο συνδυασμός της υπερβατικότητας του Θεού με την αποκάλυψή του μέσα στην Ιστορία δηλώνεται παραστατικά στο βιβλίο του προφήτη Ησαΐα με τον χαρακτηρισμό του Θεού ως “ἅγιος τοῦ Ἰσραήλ”.

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

ΣΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΤΕ